Xơ gan mật là gì? Dấu hiệu và cách điều trị

Xơ gan mật là căn bệnh nguy hiểm, cần được phát hiện và điều trị sớm. Trường hợp ủ bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí khiến người bệnh tử vong. Bệnh khởi phát và từ từ phá hủy các đường mật bên trong gan làm suy giảm chức năng của cơ quan quan trọng này.

Xơ gan mật là gì?

Xơ gan mật là bệnh lý hình thành do đường mật bị phá hủy khiến chất độc tích tụ và hình thành sẹo bên trong gan, dẫn đến xơ gan. Mật và chất lỏng do gan sản xuất có nhiệm vụ hỗ trợ tiêu hóa chất béo và loại bỏ cholesterol dư thừa, tế bào và chất độc. Khi đường mật gặp vấn đề, chức năng này bị trì trệ.

Theo một số chuyên gia, xơ gan đường mật là căn bệnh tự miễn do cơ thể chống lại các tế bào bên trong, dẫn đến rối loạn. Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây nên xơ gan mật. Bệnh có thời gian tiến triển chậm hơn so với các bệnh lý khác. Người bệnh có thể sử dụng một số loại thuốc để ngăn cản sự phát triển của xơ gan mật, đặc biệt hiệu quả khi phát hiện và điều trị ngay từ giai khởi phát.

Các giai đoạn và triệu chứng của xơ gan mật

Dưới đây là các triệu chứng tương ứng với các giai đoạn tiến triển của xơ gan mật:

Giai đoạn đầu

Xơ gan mật khởi phát âm thầm khiến người bệnh khó nhận biết được ngay từ giai đoạn đầu. Bên cạnh đó, các dấu hiệu cũng giống như một số bệnh lý khác khiến người bệnh nhầm lẫn và chủ quan trong việc phát hiện và điều trị. Một số triệu chứng cơ bản khi mắc xơ gan mật như:

• Mệt mỏi: Người mắc xơ gan đường mật có biểu hiện mệt mỏi thường xuyên. Tuy nhiên mức độ mệt mỏi sẽ không phản ánh được tình trạng bệnh, bởi theo các bác sĩ chuyên khoa, người xơ gan ở giai đoạn đầu hay giai đoạn nghiêm trọng cũng có biểu hiện này như nhau.
• Ngứa: Tình trạng ngứa khá phổ biến, người bệnh thường khó chịu nhiều nhất ở khu vực tay, chân và lưng. Mức độ sẽ thay đổi tùy thuộc vào cơ địa, thời tiết, xuất hiện nhiều vào ban đêm, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Ngứa vào ban đêm khiến bệnh nhân bị mất ngủ, rối loạn giấc ngủ dẫn đến mệt mỏi kéo dài. Một số trường hợp còn rơi vào trạng thái trầm cảm.
• Khô mắt, miệng – Hội chứng Sicca: Hội chứng Sicca là tình trạng rối loạn tự miễn, khiến người bệnh bị viêm nhiễm ở các tuyến tiết độ ẩm cho mắt và miệng. Tình trạng mất nước khiến mắt và khoang miệng bị khô.

  

Giai đoạn sau

Các triệu chứng xơ gan mật lúc này trở nên rõ ràng và nghiêm trọng hơn do sự phá hủy đường mật đã tiến triển đến ống mật và tế bào gan:

• Vàng da, vàng mắt: Đây là dấu hiệu nhận biết người đang gặp vấn đề về gan. Mắt và da lúc này chuyển sang màu vàng rõ rệt do nồng độ bilirubin trong máu tăng cao, hemoglobin hư hỏng và già cỗi. Khi nhiều ống dẫn mật bị phá hủy, bilirubin càng có cơ hội tích tụ nhiều hơn khiến dấu hiệu vàng da, vàng mắt có thể dễ dàng quan sát bằng mắt thường.

• Tăng sắc tố: Đường mật gặp vấn đề khiến cho quá trình tạo mật trong gan suy giảm, cơ thể thiếu mật sẽ sản sinh nhiều sắc tố melanin. Điều này dẫn đến tình trạng da trở nên sạm màu kể cả khi người bệnh không thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

• Phù chân, cổ trướng: Các tổn thương gan ngày càng tiến triển khiến cơ thể tích nước và muối. Giai đoạn đầu người bệnh chỉ thấy bị phù bàn chân, mắt cá chân vào cuối ngày. Tuy nhiên, nếu chất lỏng tích tụ ngày càng nhiều sẽ gây nên tình trạng cổ trướng – bụng phình to.

• Tăng cholesterol: Mật được gan sản xuất có nhiệm vụ hỗ trợ giảm cholesterol dư thừa trong máu. Nếu hàm lượng mật giảm đồng nghĩa với việc cholesterol ngày càng tăng cao. Người bệnh nhận biết khi thấy xuất hiện mỡ quanh vùng mắt hoặc trong nếp gấp của lòng bàn tay, chân, khuỷu tay, đầu gối. Bên cạnh đó, sự tăng sinh cholesterol dẫn đến lông mọc dày và rậm rạp hơn. 

• Gặp vấn đề tiêu hóa: Ngoài giảm cholesterol trong máu, mật còn đảm nhiệm vai trò hỗ trợ tiêu hóa và hấp thụ chất béo. Khi bị xơ gan mật, người bệnh có thể gặp các vấn đề về đường ruột khiến tiêu chảy, phân lẫn mỡ, có mùi tanh.

Nguyên nhân gây bệnh xơ gan mật

Nguyên nhân gây bệnh xơ gan mật đến nay vẫn chưa được công bố rõ ràng. Tuy nhiên, theo nhận định của một số chuyên gia, đây là căn bệnh tự miễn do rối loạn hệ miễn dịch hoặc do tác động của yếu tố di truyền và môi trường bên ngoài.

Quá trình hình thành xơ gan mật

Xơ gan mật bắt đầu từ những tổn thương các ống nhỏ bên trong gan. Tình trạng viêm diễn ra trong thời gian dài khiến các tế bào gan lân cận bị phá hủy. Khi các tế bào gan mất đi sẽ dần dần hình thành mô sẹo bên trong gan (xơ hóa).

Cụ thể, tình trạng viêm hình thành do lympho T hay còn gọi là tế bào T tích tụ nhiều ở gan. T là tế bào bạch cầu trong hệ thống miễn dịch. Tuy nhiên, khi thâm nhập vào gan, vô tình các tế bào này lại phá hủy các tế bào lót trong đường mật nhỏ của gan gây nên viêm.

Hiện tượng này nếu không được khắc phục, kéo dài nhiều năm liền sẽ khiến cho sẹo và độc tố tích tụ gây xơ gan. Điều này khiến cho gan không thực hiện được các chức năng như bình thường, kéo theo trì trệ hệ thống dẫn truyền bên trong cơ thể.

Yếu tố nguy cơ gây bệnh xơ gan mật

• Giới tính: Tỷ lệ nữ giới mắc xơ gan đường mật nhiều hơn nam giới.
• Tuổi: Độ tuổi từ 35 – 60 thường dễ mắc bệnh gan, tuy nhiên hiện nay bệnh đang dần có khuynh hướng trẻ hóa.
• Di truyền: Các chuyên gia cho rằng, trong gia đình nếu có người bị dị tật hệ thống miễn dịch có thể di truyền cho các thành viên cùng máu.
• Nhiễm trùng: Vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng được cho là một trong số các nguyên nhân gây nên bệnh xơ gan mật.

Các biến chứng của bệnh xơ gan mật

Khi những tổn thương tiến triển nặng, người bị xơ gan mật sẽ phát sinh nhiều vấn đề nghiêm trọng hơn. Cụ thể:

• Xơ gan: Sẹo hóa gan sẽ làm suy giảm chức năng gan. Thông thường xơ gan sẽ xảy ra khi xơ gan mật bước vào giai đoạn cuối. Tình trạng xơ gan có thể dẫn đến suy gan, nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.
• Tăng áp cửa: Tĩnh mạch cửa là nơi máu từ ruột, lá lách, tuyến tụy chảy vào gan. Khi các mô sẹo hình thành ngày càng nhiều sẽ cản trở lưu thông dòng chảy khiến máu tích trữ, tăng áp lực trong tĩnh mạch. Tình trạng này làm cho gan không lọc được hormone, thuốc và độc tố.
• Giãn tĩnh mạch: Máu không lưu thông được qua tĩnh mạch cửa sẽ trào ngược sang các tĩnh mạch khác như dạ dày và thực quản. Tuy nhiên, các tĩnh mạch này có cấu tạo vách mỏng nên không thể chịu được áp lực, gây xuất huyết dạ dày hoặc thực quản. Đây là tình trạng cấp tính, nguy cơ tử vong cao nếu không được cấp cứu kịp thời.
• Ung thư gan: Xơ gan khiến cho các tế bào khỏe mạnh bị phá hủy, điều này làm tăng nguy cơ gây ung thư gan.
• Loãng xương: Người mắc xơ gan mật xương sẽ yếu, giòn và dễ gãy hơn so với người khỏe mạnh.
• Thiếu hụt vitamin: Gan không sản sinh được mật như bình thường khiến cho khả năng hấp thụ chất béo và vitamin giảm theo, cơ thể rơi vào tình trạng thiếu hụt vitamin.
• Gặp vấn đề về trí nhớ: Người bệnh có thể gặp các vấn đề về não bộ như giảm trí nhớ, mất khả năng tập trung.
• Tăng nguy cơ mắc bệnh: Xơ gan mật không chỉ gây ra nhiều tổn thương cho gan và mật mà còn tăng nguy cơ mắc các bệnh về chuyển hóa khác như tuyến giáp, xơ cứng bì, viêm khớp dạng thấp,…

Cách chẩn đoán xơ gan mật

Các bác sĩ sẽ tiến hành thu thập các thông tin về triệu chứng, tiền sử bệnh lý và hỏi một vài vấn đề xoay quanh bệnh lý trong gia đình để kiểm tra bệnh nhân có nguy cơ mắc xơ gan mật không. Sau đó, một số xét nghiệm chẩn đoán có thể được tiến hành như:

• Xét nghiệm chức năng gan: Thông qua kết quả xét nghiệm máu, bác sĩ sẽ kiểm tra được nồng độ men gan và các tổn thương nếu có ở đường mật.
• Siêu âm: Sử dụng tần số sóng âm để thu hình ảnh bên trong cơ thể, bao gồm đường mật. Phương pháp này có thể giúp loại trừ một số nguyên nhân khác dẫn đến tắc mật như có sỏi hoặc khối u trong mật.
• Xét nghiệm máu tìm kháng thể AMAs: Nếu qua xét nghiệm cho thấy trong máu người bệnh có kháng thể kháng ty lạp thể AMAs thì bệnh nhân có tỷ lệ cao mắc chứng xơ gan mật. Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp, người bệnh không có kháng thể này mặc dù dương tính với xơ gan mật.
• Sinh thiết gan: Bác sĩ sẽ lấy một mẫu mô gan kiểm tra trong phòng thí nghiệm bằng cách sử dụng kim nhỏ đâm qua da vào gan. Biện pháp này có thể được thực hiện nhiều lần để chẩn đoán và kiểm tra mức độ phát triển của bệnh.

Điều trị xơ gan mật

Xơ gan mật có thời gian tiến triển chậm hơn so với các bệnh lý khác. Bệnh nhân sau khi được chẩn đoán mắc phải căn bệnh này vẫn có thể sống khỏe mạnh bình thường trong 10 – 15 năm. Tuy nhiên, nếu bệnh tiến triển mà không được điều trị có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm.

Chính vì thế, người bệnh khi thấy những bất ổn trong cơ thể nên nhanh chóng thăm khám y tế để được hỗ trợ và khắc phục. Dưới đây là một số phương pháp điều trị xơ gan mật cơ bản:

Phương pháp điều trị ngăn bệnh phát triển và kéo dài thời gian sống

Để ngăn chặn sự tiến triển của xơ gan mật, người bệnh sẽ được bác sĩ chỉ định sử dụng thuốc hoặc tiến hành ghép gan trong trường hợp thật sự cần thiết:

• Sử dụng Axit ursodeoxycholic (UDCA): 

Axit ursodeoxycholic (UDCA) là một dạng axit mật có thể hỗ trợ mật di chuyển dễ dàng hơn qua gan. Tuy không thể điều trị dứt điểm bệnh xơ gan mật nhưng có thể làm chậm quá trình phát triển của bệnh, cải thiện chức năng gan và giúp người bệnh kéo dài tuổi thọ, đặc biệt có hiệu quả nếu sử dụng ngay từ giai đoạn khởi phát của bệnh. 

Tuy nhiên, đối với trường hợp các tổn thương gan đã tiến triển nặng, UDCA sẽ ít hiệu quả hơn. Thuốc có thể gây tác dụng phụ khiến người bệnh tăng cân, tiêu chảy hay bị rụng tóc.

Ngoài ra, một số loại thuốc khác cũng được sử dụng để điều trị xơ gan mật. Tuy nhiên, hiệu quả của thuốc sẽ khác nhau tùy theo cơ địa của mỗi bệnh nhân. Theo một số thử nghiệm, methotrexate trị viêm khớp, vẩy nến, ung thư,…lại có tác dụng đối với một số bệnh nhân xơ gan mật.

• Ghép gan:

Trường hợp bệnh nhân không thể khắc phục được bệnh với các phương pháp nội khoa sẽ được bác sĩ cân nhắc thực hiện biện pháp ghép gan. Đây là phương pháp cuối cùng giúp duy trì sự sống cho bệnh nhân.

Bệnh nhân suy gan sẽ có biểu hiện tích dịch ở bụng, xuất huyết tiêu hóa, suy dinh dưỡng,…Khi xơ gan mật đã tiến triển nặng và khởi phát các triệu chứng này, bác sĩ sẽ tiến hành ghép gan để loại bỏ gan bệnh, thay bàng lá gan khỏe mạnh khác cho người bệnh.

Theo thống kê, có 80% bệnh nhân sau khi phẫu thuật ghép gan có thể tiếp tục sống trên 2 năm. Tuy nhiên, không đảm bảo được hoàn toàn xơ gan mật không tái phát trên gan đã ghép và nguy cơ biến chứng hậu phẫu vẫn có thể xảy ra.

Phương pháp điều trị giảm nhẹ triệu chứng xơ gan mật

Để kiểm soát và giảm nhẹ các triệu chứng xơ gan mật cho người bệnh, các bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân áp dụng các biện pháp điều trị như:

• Giảm mệt mỏi: Sau khi xác định được nguyên nhân gây nên mệt mỏi, các bác sĩ sẽ kê toa cho bệnh nhân sử dụng thuốc phù hợp. 
• Cải thiện ngứa: Bệnh nhân có thể được sử dụng cholestyramin hoặc rifampin để cải thiện tình trạng ngứa ngáy về đêm. Ngoài ra, trường hợp cấy ghép gan cũng sẽ giúp giảm ngứa trong trường hợp các phương pháp điều trị khác không còn hiệu quả.

Phương pháp điều trị ngăn ngừa biến chứng xơ gan mật

Thực hiện theo chỉ dẫn của bác sĩ sẽ giúp người bệnh ngăn ngừa các biến chứng:

• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa: Điều trị bằng thuốc hoặc tiến hành giải phẫu sau khi bác sĩ đã xác định được áp lực trên tĩnh mạch cửa, phát hiện xuất huyết tiêu hóa.
• Thiếu hụt vitamin: Bổ sung thêm một số vitamin cần thiết như A, D, E, K theo chỉ định của các chuyên gia.
• Loãng xương: Bổ sung canxi và vitamin D đối với trường hợp xơ gan mật dẫn đến yếu xương. Bên cạnh đó, người bệnh còn được hướng dẫn luyện tập thể dục, vật lý trị liệu để thúc đẩy mật độ xương.

Phương pháp điều trị xơ gan mật bằng thay đổi lối sống

Bệnh nhân có biện pháp chăm sóc cơ thể tốt sẽ giúp bệnh cải thiện nhanh chóng, đồng thời ngăn ngừa nguy cơ biến chứng. Một số lưu ý cho bệnh nhân mắc xơ gan mật như:

• Lựa chọn thực phẩm phù hợp, giảm hấp thu natri để tránh tình trạng phù mô, tích chất lỏng gây cổ trướng.
• Bổ sung thực phẩm chứa canxi và vitamin D, luyện tập thể dục điều độ, phù hợp thể trạng để giảm nguy cơ loãng xương.
• Tuyệt đối không uống rượu, bia, hút thuốc lá để bảo vệ gan.
• Tránh gãi ngứa gây tổn thương da, lựa chọn quần áo thoải mái, thoáng mát, sử dụng xà phòng tắm nhẹ dịu để giảm ngứa. Ngoài ra, người bệnh có thể sử dụng biện pháp chườm nóng, lạnh vào ban đêm khi tình trạng ngứa gia tăng.
• Sử dụng thuốc nhỏ mắt nếu trường hợp mắt bị khô, nhưng phải tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ. Không nên sử dụng quá liều có thể gây nguy hại cho mắt.
• Tham vấn ý kiến của bác sĩ nếu muốn sử dụng thuốc hoặc bổ sung thực phẩm để quá trình điều trị diễn ra thuận lợi, an toàn. Bởi vì, lúc này gan không hoạt động bình thường, dễ nhạy cảm với các thành phần lạ. Kiểm tra trước khi sử dụng sẽ giảm thiểu được các nguy cơ.

Bệnh xơ gan mật có thể điều trị khắc phục nếu phát hiện sớm từ giai đoạn đầu. Do đó, để phòng ngừa và kịp thời ngăn chặn sự tiến triển của bệnh, bạn nên kiểm tra sức khỏe tổng quát định kỳ. Đặc biệt, khi cơ thể xuất hiện các triệu chứng lạ nên đến thăm khám y tế để được tư vấn điều trị bằng các biện pháp phù hợp.

Có thể bạn quan tâm:

• Bệnh xơ gan theo đông y và bài thuốc điều trị
• 10 thực phẩm chức năng tốt cho gan được tin dùng 2020
• Các loại bệnh về gan thường gặp và cách nhận biết