Bệnh xơ gan có lây không? Làm sao phòng ngừa?

Bệnh xơ gan ở giai đoạn đầu và giai đoạn nặng đều không có khả năng lây nhiễm. Tuy nhiên, một số nguyên nhân gây bệnh (ký sinh trùng, siêu vi) có thể lây qua đường máu, lây từ mẹ sang con, lây qua đường tình dục hoặc lây qua hoạt động ăn uống. Bệnh lý này là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư gan và tử vong. Chính vì vậy, mỗi người cần có ý thức bảo vệ sức khỏe bằng cách chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa. 

Bệnh xơ gan có lây không?

Xơ gan là một trong những bệnh lý về gan có mức độ nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và có thể đe dọa đến tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Bệnh xảy ra khi tế bào gan bị tổn thương nặng và suy giảm chức năng hoạt động. Lúc này, gan có xu hướng tự sửa chữa bằng cách hình thành mô sẹo để thay thế các tế bào hư tổn.

Tuy nhiên, các mô sẹo ở gan hầu như không chức năng hoạt động. Chính vì vậy, mô sẹo hình thành càng nhiều thì chức năng của gan càng suy giảm và theo thời gian các mô sẹo có xu hướng bị xơ hóa dẫn đến bệnh xơ gan. Bệnh lý này được chia thành 2 giai đoạn, bao gồm xơ gan còn bù (mức độ nhẹ) và xơ gan mất bù (mức độ nặng). Nếu không kịp thời kiểm soát, bệnh nhân có thể đối mặt với các biến chứng nặng nề như xuất huyết tiêu hóa, ung thư gan và chứng hôn mê gan.

Chính vì mức độ và ảnh hưởng nặng nề nên khá nhiều bạn đọc thắc mắc “Liệu bệnh xơ gan có lây không?”. Theo các bác sĩ Nội tiêu hóa, bệnh xơ gan hoàn toàn không có khả năng lây nhiễm. Tuy nhiên, một số nguyên nhân gây xơ gan (virus, amip, vi khuẩn,…) có thể lây nhiễm qua đường máu, quan hệ tình dục, lây từ mẹ sang con hoặc lây qua đường ăn uống. Các tác nhân này có thể lây nhiễm cho người khỏe mạnh nếu không có những biện pháp phòng ngừa.

Tuy nhiên, không hẳn tất cả trường hợp nhiễm virus, amip, sán lá gan,… đều bị xơ gan. Thực tế, các tác nhân này chỉ gây viêm gan cấp hoặc mãn tính. Nếu điều trị và chăm sóc tốt, virus và ký sinh trùng có thể bị kiểm soát và không gây xơ hóa tế bào gan. Ngược lại, tình trạng viêm nhiễm gan cộng hưởng với các thói quen xấu như sử dụng rượu bia, thuốc lá, chế độ ăn uống không lành mạnh,… có thể khiến chức năng gan suy giảm và tế bào gan xơ hóa dần theo thời gian.

Phòng ngừa xơ gan bằng cách nào?

Xơ gan là bệnh lý nguy hiểm, có thể đe dọa đến sức khỏe và dẫn đến tử vong nếu không kiểm soát kịp thời. Chính vì vậy để bảo vệ sức khỏe tổng thể nói chung và chức năng gan nói riêng, nên chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:

1. Kiểm soát hoặc điều trị dứt điểm các bệnh về gan

Đa phần những trường hợp bị xơ gan đều có các bệnh lý về gan từ trước như viêm gan do virus, viêm gan do ký sinh trùng (lỵ amip, sán lá gan,…), viêm gan do thuốc, viêm gan do rượu và gan nhiễm mỡ,… Các bệnh lý này tiến triển dần theo thời gian khiến tế bào gan bị tổn thương, suy giảm chức năng, hình thành mô sẹo và có xu hướng xơ hóa.

Chính vì vậy để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh xơ gan, cần điều trị triệt để các bệnh lý về gan. Không giống với các cơ quan khác, tế bào gan hoàn toàn có khả năng tự phục hồi và tái tạo nếu được chăm sóc và điều trị đúng cách. Ngược lại, tiếp tục duy trì các thói quen xấu có thể khiến gan bị tổn thương nặng và suy giảm chức năng dần theo thời gian.

Hiện nay, các bệnh viêm gan do rượu, thuốc, ký sinh trùng và virus có thể điều trị hoàn toàn nếu phát hiện sớm. Tuy nhiên trong trường hợp bệnh đã chuyển sang giai đoạn mãn tính, tỷ lệ chữa dứt điểm thường thấp hơn nhiều lần so với giai đoạn cấp. Lúc này, bạn nên thực hiện các biện pháp điều trị và chăm sóc đúng cách nhằm kiểm soát tiến triển của bệnh và thúc đẩy tế bào gan tái tạo, phục hồi.

2. Tuyệt đối không sử dụng rượu bia

Thói quen lạm dụng rượu bia là nguyên nhân hàng đầu gây viêm gan mãn tính, suy gan và xơ gan. Ethanol (cồn) trong các loại thức uống này không chỉ gây kích ứng dạ dày, thực quản mà còn làm tổn thương và xơ hóa tế bào gan. Sau khi được dung nạp vào cơ thể, ethanol sẽ chuyển đổi thành acetaldehyde dưới tác động của các enzyme tiêu hóa được tuyến tụy sản xuất.

Acetaldehyde cùng với các độc tố khác từ rượu bia kích thích đại thực bào ở gan (tế bào Kupffer) dẫn đến sự sản sinh quá mức của các chất trung gian gây viêm như TNF-apha, TGF-beta và Interleukin. Các tế bào này gây ra hiện tượng viêm khiến mô gan bị tổn thương, hoại tử và có xu hướng tự sửa chữa bằng cách hình thành sẹo.

Lạm dụng rượu bia có thể gây viêm gan, gan nhiễm mỡ, xơ gan hoặc thậm chí là ung thư gan. Ngoài ra, thói quen này còn là nguyên nhân dẫn đến viêm loét dạ dày tá tràng, loét thực quản, xuất huyết tiêu hóa và một số bệnh mãn tính khác. Vì vậy để phòng ngừa xơ gan và bảo vệ sức khỏe, nên từ bỏ thói quen uống rượu bia và các thức uống chứa cồn khác.

3. Tránh tiếp xúc với độc tố và lạm dụng thuốc

Ngoài chức năng chuyển hóa thực phẩm và dự trữ năng lượng, gan còn có nhiệm vụ thanh thải độc tố, sản xuất các yếu tố đông máu và phối hợp với thận trong các hoạt động sống của cơ thể. Do đó, hầu hết các loại thuốc dạng uống và độc tố đều được chuyển hóa tại gan và đào thải qua thận.

Trong trường hợp lạm dụng thuốc quá mức – đặc biệt là các loại thuốc gây độc lên gan như Acetaminophen, Chlorpromozine, Cocaine, Clindamycin, Ciprofloxin, Coumadin, Halothan, Ibuprofen,… tế bào gan có thể bị tổn thương và suy giảm chức năng. Nếu dùng thuốc trong thời gian dài, gan có thể bị hư hại nặng, có xu hướng hình thành mô sẹo và xơ hóa. Ngoài ra, một số trường hợp cũng có thể bị suy gan cấp tính nếu sử dụng thuốc quá liều trong một thời gian ngắn.

Mặc dù hiếm khi xảy ra nhưng đã có ghi nhận về trường hợp bị suy gan cấp tính và tử vong do lạm dụng thuốc hoặc sử dụng thuốc quá liều. Để bảo vệ gan, thận và sức khỏe tổng thể, chỉ nên sử dụng dùng thuốc khi cần thiết và cần thông báo với bác sĩ tình trạng sức khỏe để được cân chỉnh liều lượng phù hợp.

Ngoài ra, cần tránh tiếp xúc với các độc tố như cyanide, asen, thạch tín, nicotin,… (chủ yếu có trong khói thuốc lá và môi trường ô nhiễm). Nếu có thói quen hút thuốc, nên cai thuốc lá để bảo vệ chức năng gan và phổi. Trong trường hợp sinh sống và làm việc trong môi trường ô nhiễm, không khí chứa nhiều kim loại nặng và độc tố, nên sử dụng thiết bị bảo hộ, trồng nhiều cây xanh và sử dụng máy lọc không khí để cải thiện môi trường sống.

4. Điều chỉnh chế độ ăn uống

Chế độ ăn uống là một trong những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chức năng của gan. Thói quen ăn uống bừa bãi, sử dụng nhiều chất béo, dầu mỡ và gia vị có thể khiến gan bị quá tải, suy giảm chức năng và tăng lượng mỡ tích trữ. Thống kê cho thấy, đa phần những trường hợp bị gan nhiễm mỡ và xơ gan đều có thói quen ăn uống không lành mạnh, chế độ ăn nhiều chất béo, đạm và ít chất xơ, nước, vitamin và khoáng chất.

Đối với những người có bệnh gan từ trước, chế độ ăn không phù hợp có thể đẩy nhanh tốc độ hư hại và tàn phá tế bào gan, dẫn đến tăng nguy cơ suy gan mãn tính, xơ gan và ung thư gan.

Trái lại, những người có thói quen ăn uống lành mạnh và khoa học thường có chức năng gan tốt, nồng độ cholesterol thấp và cân nặng vừa phải. Xây dựng thực đơn ăn uống phù hợp còn giúp tái tạo mô gan tổn thương, hỗ trợ giảm nhẹ triệu chứng và làm chậm tiến triển của các vấn đề về gan.

Chế độ dinh dưỡng khoa học giúp phòng ngừa xơ gan và các bệnh lý về gan khác:

• Hạn chế sử dụng thực phẩm chứa nhiều chất béo, đạm, gia vị, chất bảo quản như thịt đỏ, mỡ động vật, nội tạng động vật, thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn,…
• Tăng cường bổ sung củ, rau xanh, các loại hạt, trái cây, sữa chua,… vào chế độ dinh dưỡng. Chất xơ, vitamin, khoáng chất, lợi khuẩn và hợp chất chống oxy hóa trong các loại thực phẩm này có khả năng thúc đẩy quá trình trao đổi chất, giảm cholesterol, hỗ trợ gan chuyển hóa chất béo và thúc đẩy tốc độ tái tạo, phục hồi các tế bào gan tổn thương.
• Có thể sử dụng 1 tách cà phê ít đường vào buổi sáng. Không chỉ giúp não bộ tỉnh táo và hoạt động tốt, cà phê còn có tác dụng giảm chất béo tích trữ, điều hòa chức năng gan và ngăn ngừa tình trạng men gan cao.
• Người bị thừa cân – béo phì nên cắt giảm lượng đạm từ thịt đỏ, chất béo và tinh bột để kiểm soát cân nặng và giảm áp lực lên gan. Thay vào đó, có thể sử dụng các nhóm thực phẩm cung cấp năng lượng dồi dào nhưng không gây tăng cân như yến mạch, hạt chia, táo đỏ, quả bơ, hạnh nhân, hạt điều, hạt óc chó,…
• Có thể cải thiện chức năng gan và hỗ trợ thanh thải độc tố bằng các món ăn, thức uống có tác dụng giải độc, thanh nhiệt như rau má, mướp đắng, atiso,… Các loại thực phẩm này vừa cung cấp dinh dưỡng vừa giúp thải độc, làm mát và bổ gan.
• Không sử dụng thực phẩm sống, thực phẩm không rõ nguồn gốc – xuất xứ và cần ăn chín uống sôi. Thói quen ăn đồ sống, tái có thể làm tăng nguy cơ nhiễm ký sinh trùng và một số loại viêm gan siêu vi có khả năng lây qua đường ăn uống như viêm gan A, viêm gan E.

Chế độ dinh dưỡng khoa học không chỉ giúp phòng ngừa xơ gan mà còn hỗ trợ giảm nguy cơ bị gan nhiễm mỡ, suy gan và viêm gan mãn tính. Bên cạnh đó, thói quen ăn uống lành mạnh còn giúp cải thiện sức khỏe, nâng cao thể trạng và tăng cường chức năng miễn dịch.

5. Thiết lập thói quen sinh hoạt, tập luyện khoa học

Bên cạnh chế độ dinh dưỡng, gan còn bị chi phối bởi thói quen sinh hoạt. Chính vì vậy để cải thiện chức năng gan và phòng ngừa bệnh xơ gan, bạn nên điều chỉnh và thiết lập các thói quen sinh hoạt, tập luyện khoa học. Với những người mắc bệnh gan từ trước, lối sống lành mạnh có thể kiểm soát tiến triển của bệnh và hỗ trợ giảm nhẹ các triệu chứng khó chịu.

Thói quen sinh hoạt và tập luyện giúp phòng ngừa bệnh xơ gan:

• Nên ngủ trước 23:00 và ngủ đủ 7 – 8 giờ/ mỗi ngày. Ngủ đủ giấc không chỉ phục hồi thể trạng, giảm mệt mỏi và căng thẳng thần kinh mà còn giúp các cơ quan trong cơ thể thanh thải độc tố, phục hồi và tái tạo tế bào hư tổn.
• Dành 20 – 30 phút/ ngày để tập thể dục. Hoạt động thể chất có thể giảm đau nhức, ê mỏi xương khớp, thúc đẩy hoạt động của đường ruột và tăng cường chức năng gan. Ngoài ra, tập thể dục thường xuyên giúp kiểm soát cân nặng và hạn chế tối đa tình trạng thừa cân – béo phì (yếu tố làm tăng nguy cơ xơ gan).
• Mặc dù không phải là nguyên nhân trực tiếp nhưng căng thẳng kéo dài có thể làm tăng áp lực lên gan và gây gián đoạn quá trình hồi phục, tái tạo các nhu mô gan do giảm lưu lượng máu tuần hoàn qua cơ quan này. Chính vì vậy, nên hạn chế làm việc quá 8 giờ/ ngày và tránh lo lắng quá mức. Thay vào đó, có thể thực hiện các biện pháp giúp giải tỏa căng thẳng và mang lại nguồn năng lượng tích cực như ngồi thiền, bơi lội, tập yoga, đọc sách, nghe nhạc,…
• Không hút thuốc lá và sử dụng chất kích thích.

6. Điều trị một số bệnh lý nguyên nhân

Xơ gan không chỉ là biến chứng của bệnh viêm gan, gan nhiễm mỡ và suy gan mà còn là hệ quả do nhiều bệnh nội khoa khác như ứ mật, suy tim, tắc tĩnh mạch cửa gan, viêm đường dẫn mật,… Vì vậy ngay khi được chẩn đoán các bệnh lý này, cần tiến hành điều trị và chăm sóc theo hướng dẫn của bác sĩ.

Việc kiểm soát bệnh lý nguyên nhân được xem là biện pháp hiệu quả trong việc phòng ngừa xơ gan và ung thư gan. Ngoài ra, can thiệp sớm còn giúp tăng cơ hội điều trị bệnh dứt điểm, cải thiện sức khỏe, nâng cao chất lượng cuộc sống và dự phòng các biến chứng nặng nề.

7. Thăm khám định kỳ 6 tháng/ lần

Hầu hết các bệnh lý về gan đều có triệu chứng mờ nhạt và không điển hình. Vì vậy, đa phần bệnh nhân đều phát hiện bệnh một cách vô tình qua thăm khám tổng quát hoặc chẩn đoán các bệnh lý liên quan.

Thực tế, có rất nhiều trường hợp bị xơ gan nặng và đã xuất hiện tình trạng cổ trướng (phình bụng) mới tiến hành thăm khám và điều trị. Tuy nhiên ở giai đoạn này, bệnh hầu như không thể điều trị hoàn toàn mà chỉ có thể kéo dài thời gian sống bằng một số biện pháp y tế.

Chính vì vậy để kịp thời điều trị các bệnh lý về gan và ngăn ngừa bệnh chuyển biến sang giai đoạn xơ gan, cần chủ động thăm khám định kỳ 6 tháng/ lần. Can thiệp sớm có thể tăng tỷ lệ điều trị bệnh dứt điểm và kiểm soát tiến triển của bệnh. Thực tế cho thấy, đa phần những bệnh nhân bị viêm gan và gan nhiễm mỡ tuân thủ điều trị đều có đáp ứng tốt và rất hiếm trường hợp gặp phải biến chứng xơ gan, ung thư gan.

Bài viết đã tổng hợp những thông tin xoay quanh vấn đề “Bệnh xơ gan có lây không? Phòng ngừa bằng cách nào?”. Hy vọng qua nội dung trên, bạn đọc có thể hiểu rõ về đường lây của bệnh lý này và chủ động hơn trong việc phòng ngừa.

Tham khảo thêm:

• Xơ gan cổ trướng là gì? Nguy hiểm cỡ nào?
• Người xơ gan nên ăn gì, kiêng gì hỗ trợ điều trị?