Rối Loạn Kinh Nguyệt Sau Sinh: Nguyên Nhân Và Cách Trị

Rối loạn kinh nguyệt sau sinh thường xảy ra do nồng độ hormone chưa ổn định, căng thẳng thần kinh, giờ giấc sinh hoạt và thói quen ăn uống thiếu khoa học. Để điều hòa kinh nguyệt và phục hồi thể trạng, nữ giới nên xây dựng lối sống lành mạnh và tận dụng một số thảo dược có tác dụng trừ ứ, điều kinh.

Rối loạn kinh nguyệt sau sinh – Dấu hiệu nhận biết

Rối loạn kinh nguyệt là thuật ngữ đề cập đến các dấu hiệu bất thường xảy ra trong chu kỳ kinh nguyệt. Đây là một trong những tình trạng thường gặp ở nữ giới trong độ tuổi dậy thì, sau sinh và tiền mãn kinh.

Thông thường, chu kỳ kinh nguyệt gồm khoảng 22 – 35 ngày (phụ thuộc vào cơ địa) và mỗi lần hành kinh kéo dài từ 5 – 7 ngày. Kinh nguyệt là hiện tượng sinh lý bình thường của nữ giới. Tuy nhiên, hiện tượng này cũng có thể xuất hiện những dấu hiệu bất thường do nhiều nguyên nhân khác nhau.

Sau sinh là thời điểm nồng độ hormone và thể trạng của nữ giới chưa được phục hồi hoàn toàn. Chính vì vậy, phụ nữ sau sinh thường gặp phải tình trạng rối loạn chu kỳ kinh nguyệt.

Rối loạn kinh nguyệt sau sinh biểu hiện qua một số dấu hiệu sau:

• Vòng kinh không đều: Thông thường, vòng kinh kéo dài khoảng 22 – 35 ngày (khoảng cách từ ngày hành kinh đầu tiên của tháng này đến ngày hành kinh đầu tiên của tháng kế tiếp). Nếu bị rối loạn kinh nguyệt, vòng kinh có thể ngắn hơn 22 ngày (kinh mau) hoặc kéo dài hơn 30 ngày (kinh thưa).
• Máu kinh bị vón cục, có màu sắc khác thường: Thông thường, máu kinh có màu đỏ đậm hơi ngả nâu nhạt. Sự thay đổi màu sắc và kết cấu của máu kinh là biểu hiện của chứng rối loạn kinh nguyệt. Chính vì vậy, phụ nữ sau khi sinh cũng có thể gặp phải tình trạng máu kinh vón cục và có màu sắc khác thường như màu nâu, đen, hồng nhạt,…
• Vô kinh: Vô kinh là hiện tượng phụ nữ sau sinh không có kinh liên tục trong vòng 3 tháng.
• Rong kinh: Rong kinh là tình trạng thời gian hành kinh kéo dài hơn 7 ngày.
• Thiểu kinh: Số ngày hành kinh dưới 2 ngày và lượng máu kinh ít hơn 20ml/ kỳ.
• Cường kinh/ băng kinh: Lượng máu kinh ra nhiều bất thường.
• Một số dấu hiệu khác: Ngoài ra, rối loạn kinh nguyệt sau sinh còn gây ra một số triệu chứng khác như đau bụng dữ dội, người xanh xao, mệt mỏi, ngất xỉu, buồn nôn, đau nhức ngực, tức ngực,… trước và trong thời gian hành kinh.

Nguyên nhân gây rối loạn kinh nguyệt sau khi sinh

Sau khi sinh là thời điểm tương đối nhạy cảm. Ở thời điểm này, cả thể chất lẫn tinh thần của nữ giới đều chưa thực sự ổn định. Vì vậy, phụ nữ sau sinh dễ gặp phải các vấn đề về sức khỏe – trong đó có chứng rối loạn kinh nguyệt.

Các nguyên nhân phổ biến gây rối loạn kinh nguyệt sau sinh, bao gồm:

1. Hormone chưa ổn định

Kinh nguyệt bị chi phối bởi hoạt động của buồng trứng – tuyến yên – vùng dưới đồi. Vùng dưới đồi chịu trách nghiệm giải phóng Gn-RH – hormone kích thích tuyến yên phóng thích FSH và LH. FSH làm tăng kích thước và giúp nang noãn ở buồng trứng phát triển. Nang noãn sản xuất estrogen, sau đó hormone này kích thích sự tăng trưởng của niêm mạc tử cung.

Khi các nang noãn trưởng thành sẽ xảy ra hiện tượng rụng trứng. Lúc này, lượng progesterone và estrogen có xu hướng sụt giảm đột ngột dẫn đến hiện tượng bong niêm mạc tử cung. Lớp niêm mạc bị bong cùng với nang noãn không được thụ tinh sẽ bị đào thải qua âm đạo (kinh nguyệt).

Tuy nhiên ở phụ nữ sau sinh, lượng hormone trong cơ thể thường chưa ổn định. Chính vì vậy, cơ chế rụng trứng có thể bị rối loạn, dẫn đến hiện tượng vòng kinh không đều, vô kinh, thiểu kinh hoặc cường kinh.

2. Ảnh hưởng của hormone sản xuất sữa mẹ

Hormone prolactin được sản xuất mạnh vào giai đoạn sau sinh từ tế bào lactotroph ở tuyến yên và chịu trách nhiệm kích thích tuyến vú sản sinh sữa mẹ. Tuy nhiên, hormone prolactin có thể ức chế hoạt động phóng thích estrogen của nang noãn.

Estrogen suy giảm đồng nghĩa với việc sụt giảm hormone LH làm gián đoạn quá trình rụng trứng và gây ra rối loạn kinh nguyệt. Thực tế cho thấy, phụ nữ nuôi con bằng sữa mẹ thường có kinh nguyệt không đều trong 1 – 2 năm đầu tiên.

Chính vì vậy, phụ nữ nuôi con bằng sữa mẹ có nguy cơ bị rối loạn kinh nguyệt cao hơn so với phụ nữ nuôi con bằng sữa công thức. Tuy nhiên khi ngưng cho trẻ bú, lượng hormone prolactin và estrogen sẽ tự điều hòa và trở lại mức cân bằng mà không cần can thiệp y tế.

3. Căng thẳng thần kinh

Áp lực từ việc chăm sóc con cái, đời sống hôn nhân không hạnh phúc, lo lắng về tài chính, công việc,… là những yếu tố gây căng thẳng thần kinh ở phụ nữ sau sinh. Hơn nữa ở giai đoạn này, nồng độ hormone không ổn định nên phái nữ dễ xúc động, mệt mỏi và lo âu quá mức.

Căng thẳng thần kinh là một trong những nguyên nhân gây ra hiện tượng rối loạn kinh nguyệt ở phụ nữ sau sinh. Các nghiên cứu cho thấy, hệ thần kinh bị căng thẳng khiến hoạt động của vùng dưới đồi và tuyến yên bị rối loạn. Tình trạng này dẫn đến bất thường trong quá trình sản sinh hormone Gn-RH, FSH, LH và dẫn đến tình trạng kinh nguyệt không đều, rong kinh, thiểu kinh,…

4. Giờ giấc sinh hoạt không ổn định

Sau khi sinh, giờ giấc sinh hoạt của nữ giới có thể bị rối loạn do ảnh hưởng của việc chăm sóc con cái. Việc thức giấc giữa đêm, thiếu ngủ có thể gây suy nhược cơ thể và căng thẳng thần kinh. Những yếu tố này tác động đến hệ thống thần kinh trung ương và vô tình ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt.

5. Một số nguyên nhân khác

Ngoài những nguyên nhân trên, phụ nữ sau sinh bị rối loạn kinh nguyệt cũng có thể xảy ra do những nguyên nhân sau:

• Rối loạn ăn uống: Thói quen ăn uống quá mức hoặc lười ăn có thể là nguyên nhân gián tiếp gây ra các bất thường ở chu kỳ kinh nguyệt. Rối loạn ăn uống khiến thể trạng sụt hoặc tăng cân đột ngột, cơ thể thiếu vi chất dinh dưỡng cần thiết và dễ bị thiểu kinh, thống kinh (đau bụng kinh) và vô kinh.
• Ảnh hưởng của chứng trầm cảm sau sinh: Trầm cảm là bệnh tâm lý thường gặp ở phụ nữ sau sinh. Bệnh lý này xảy ra khi hoạt động của não bộ bị rối loạn, dẫn đến những biến đổi bất thường trong hành vi và suy nghĩ. Trầm cảm sau sinh có thể biểu hiện qua tình trạng mất ngủ, mệt mỏi, ăn uống kém, chán nản và rối loạn kinh nguyệt.
• Biểu hiện của một số bệnh lý: Trong một số ít trường hợp, rối loạn kinh nguyệt có thể xảy ra do ảnh hưởng của bệnh rối loạn tuyến giáp, hội chứng u nang buồng trứng, lạc nội mạc tử cung, u xơ tử cung,…

Rối loạn kinh nguyệt sau sinh có đáng lo? Khi nào cần gặp bác sĩ?

Thực tế, chu kỳ kinh nguyệt của nữ giới có thể bị rối loạn vào những thời điểm cơ thể có nhiều sự thay đổi như giảm cân, thức khuya, dậy thì, tiền mãn kinh, sau sinh, làm việc quá sức hoặc do thay đổi nơi sống. Tình trạng này có thể tự điều chỉnh sau một khoảng thời gian nhất định mà không cần can thiệp các biện pháp y tế.

Chính vì vậy, rối loạn kinh nguyệt sau sinh là hiện tượng hoàn toàn bình thường. Sau khoảng vài tháng đến một năm, các triệu chứng này có xu hướng giảm dần và biến mất hoàn toàn. Đối với những trường hợp chủ động thay đổi lối sống và áp dụng các biện pháp cải thiện tại nhà, rối loạn kinh nguyệt có thể thuyên giảm chỉ sau 2 – 3 tháng.

Tuy nhiên trên thực tế, rối loạn kinh nguyệt sau sinh cũng có thể là biểu hiện của các bệnh lý phụ khoa. Chính vì vậy, nữ giới nên chủ động gặp bác sĩ khi nhận thấy những dấu hiệu sau:

• Thời gian hành kinh kéo dài hơn 10 ngày, lượng máu kinh ra nhiều bất thường
• Máu kinh có màu sẫm, nhiều cục máu đông, mùi hôi tanh hoặc có kèm mủ
• Khí hư ra nhiều, mùi hôi, khó chịu
• Vùng kín ngứa ngáy hoặc chảy máu bất thường
• Cơ thể mệt mỏi, uể oải
• Có hành vi, suy nghĩ bất thường
• Đau bụng dưới dữ dội
• Rối loạn kinh nguyệt kéo dài hơn 1 năm

Cách điều trị rối loạn kinh nguyệt sau sinh an toàn

Rối loạn kinh nguyệt ở phụ nữ sau sinh có thể tự thuyên giảm. Tuy nhiên, tình trạng này ảnh hưởng không nhỏ đến giấc ngủ và chất lượng cuộc sống. Để điều hòa kinh nguyệt và cải thiện sức khỏe, phụ nữ sau khi sinh mổ và sinh thường có thể áp dụng một số biện pháp khắc phục an toàn sau:

1. Điều chỉnh thói quen ăn uống

Ngoài chức năng cung cấp năng lượng, vitamin và khoáng chất cho cơ thể, một số loại thực phẩm còn giúp cải thiện nồng độ estrogen và hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt. Bên cạnh đó, chế độ dinh dưỡng khoa học còn giúp phụ nữ sau sinh phục hồi thể trạng, nâng cao sức khỏe và chức năng miễn dịch.

Chế độ ăn uống giúp cải thiện tình trạng rối loạn kinh nguyệt sau sinh:

• Bổ sung đậu nành và các sản phẩm từ loại đậu này vào chế độ dinh dưỡng. Isoflavone trong đậu nành được ví như “estrogen” tự nhiên có khả năng ổn định nội tiết tố, duy trì vóc dáng, làn da của phái nữ và hỗ trợ cải thiện các bất thường ở chu kỳ kinh nguyệt.
• Cung cấp các nhóm thực phẩm lành mạnh như sữa, ngũ cốc, sữa chua, rau xanh, trái cây, các loại hạt, đậu, hải sản,… Các loại thực phẩm này có thể cải thiện sức khỏe tổng thể, giảm mệt mỏi và phục hồi thể trạng.
• Phụ nữ sau khi sinh nên tập trung vào các loại thực phẩm chứa nhiều vitamin C và các chất chống oxy hóa. Vitamin C giúp tăng cường chức năng miễn dịch của cơ thể, giảm căng thẳng và chống lại sự tấn công của các gốc tự do. Trong khi đó, các chất chống oxy hóa tác dụng bảo vệ tế bào, làm chậm quá trình thoái hóa và hỗ trợ hoạt động của não bộ.
• Nên ăn đủ bữa, đúng giờ, tránh ăn quá đói hoặc quá no. Tăng cân hoặc sụt cân đột ngột đều có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe nói chung và chu kỳ kinh nguyệt nói riêng.
• Tránh sử dụng các loại thực phẩm chế biến sẵn, món ăn chứa nhiều dầu mỡ và gia vị. Bên cạnh đó, cần hạn chế dùng rượu bia, cà phê, trà đặc và các loại thức uống chứa cồn khác.

Bên cạnh tác dụng hỗ trợ điều hòa hormone estrogen, chế độ ăn uống lành mạnh còn giúp giải tỏa căng thẳng, tăng cường sức đề kháng và giúp phục hồi thể trạng nhanh chóng – đặc biệt là đối với phụ nữ sinh mổ.

2. Thiết lập giờ giấc sinh hoạt khoa học

Điều chỉnh giờ giấc sinh hoạt là biện pháp cần thiết nhằm cải thiện các bất thường ở chu kỳ kinh nguyệt. Bên cạnh đó, việc thiết lập chế độ sinh hoạt khoa học còn giúp phụ nữ sau sinh hạn chế tình trạng mất ngủ và giảm nguy cơ trầm cảm.

Chế độ sinh hoạt giúp cải thiện tình trạng rối loạn kinh nguyệt ở phụ nữ sau sinh:

• Nên chia sẻ việc chăm sóc con cái với bạn đời và người thân trong gia đình.
• Dành thời gian cho những giấc ngủ ngắn vào ban ngày để tránh tình trạng thiếu ngủ và suy nhược.
• Giải tỏa căng thẳng bằng các hoạt động như nghe nhạc, nghỉ ngơi, đọc sách, chăm sóc da, chơi với thú cưng và trò chuyện với các thành viên trong gia đình.
• Sau khi sinh khoảng 1 – 2 tháng, nữ giới nên tập các bộ môn có cường độ nhẹ như đi bộ hoặc yoga. Tập thể dục không chỉ cải thiện hệ thống xương khớp, phục hồi thể trạng mà còn hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt và giảm mức độ đau bụng trong kỳ kinh.
• Không hút thuốc lá và sử dụng chất kích thích.
• Nếu có vấn đề lo lắng, nên chia sẻ với bạn bè hoặc người thân. Trong trường hợp xuất hiện những hành vi và suy nghĩ bất thường, cần tìm gặp bác sĩ tâm lý trong thời gian sớm nhất.

3. Trị rối loạn kinh nguyệt sau sinh với thảo dược

Sử dụng thuốc vào thời điểm cho con bú không được khuyến cáo vì thuốc có thể chuyển hóa vào sữa mẹ và ảnh hưởng gián tiếp đến trẻ nhỏ. Vì vậy, phụ nữ sau sinh có thể tận dụng các thảo dược tự nhiên để điều hòa kinh nguyệt, bồi bổ khí huyết và phục hồi thể trạng.

Các thảo dược tự nhiên có khả năng điều hòa kinh nguyệt và an toàn với phụ nữ sau sinh:

– Ngải cứu:

Từ lâu, ngải cứu đã được sử dụng để điều kinh, an thai, cầm máu và giảm đau bụng. Hiện nay, thảo dược này đã được nghiên cứu trên phương diện khoa học và được ứng dụng trong nhiều chế phẩm hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt cho phụ nữ.

Ngải cứu có tác dụng co bóp tử cung, cầm máu và an thần. Vì vậy, sử dụng ngải cứu chườm đắp bụng hoặc dùng các món ăn từ thảo dược này có thể cải thiện tình trạng thống kinh (đau bụng kinh), thiếu máu, sắc mặt nhợt nhạt trong kỳ kinh và hỗ trợ điều hòa kinh kinh nguyệt.

– Nghệ ngâm mật ong:

Nghệ ngâm mật ong là bài thuốc giúp bổ máu, giảm đau bụng kinh và điều hòa kinh nguyệt. Curcumin, beta-carotene trong nghệ cùng với các vitamin, đường và khoáng chất trong mật ong đều có tác dụng phục hồi sức khỏe, giảm mệt mỏi và phòng chống suy nhược. Vì vậy, phụ nữ sau khi sinh có thể dùng nghệ ngâm mật ong với tỷ lệ 1:1 uống hằng ngày để cải thiện sức khỏe. Ngoài ra, bài thuốc này còn giúp bảo vệ dạ dày và hạn chế tình trạng chán ăn sau sinh.

– Ích mẫu:

Theo y học cổ truyền, ích mẫu có vị đắng, cay, tính hàn, tác dụng trừ ứ, tiêu viêm, hoạt huyết và lợi tiểu. Thảo dược này thường được dùng trong bài viết điều trị đau bụng sản sinh, làm sạch sản dịch, trị vô sinh và kinh nguyệt không đều ở nữ giới. Ngoài ra, nghiên cứu dược lý hiện đại cũng đã công nhận một số tác dụng của thảo dược này như làm tăng co bóp tử cung và kháng khuẩn.

Để trị kinh nguyệt không đều, có thể dùng 1 nắm ích mẫu tươi giã lấy nước cốt và uống 1 chén/ ngày. Sau đó dùng bã ích mẫu phơi khô, tán bột, hòa với nước và thoa lên bầu ngực để giúp thông tia sữa. Ngoài ra, bạn cũng có thể sử dụng một số thảo dược khác như hạt vừng (mè), đậu xanh, nha đam,… để điều hòa kinh nguyệt và giảm đau bụng kinh.

Rối loạn kinh nguyệt sau sinh là tình trạng khá phổ biến. Tình trạng này có thể thuyên giảm sau khi điều chỉnh thói quen ăn uống, sinh hoạt và sử dụng một số loại thảo dược có tác dụng điều kinh. Tuy nhiên nếu rối loạn kinh nguyệt kéo dài và đi kèm với những biểu hiện bất thường, bạn nên tìm gặp bác sĩ để được thăm khám, chẩn đoán nguyên nhân và điều trị kịp thời.

Tham khảo thêm: Nguyên nhân đau bụng kinh dữ dội và cách chữa, giảm đau