Ốm nghén là gì? Dấu hiệu mệt, buồn nôn từ tuần mấy?

Ốm nghén là một trong những dấu hiệu sớm nhất của thai kỳ khiến phụ nữ luôn cảm thấy mệt mỏi và nôn mửa. Mặc dù hiếm khi gây ra các biến chứng nghiêm trọng, tuy nhiên bạn nên có biện pháp xử lý để cải thiện chất lượng cuộc sống trong thai kỳ.

Ốm nghén là gì?

Ốm nghén là triệu chứng phổ biến của thai kỳ, thường xảy ra trong 3 tháng đầu của thai kỳ và được xem là một trong các dấu hiệu mang thai sớm nhất. Ốm nghén có thể ảnh hưởng đến khoảng 80% phụ nữ mang thai với các đặc trưng phổ biến là buồn nôn và nôn.

1. Nguyên nhân gây ốm nghén

Hiện tại không rõ nguyên nhân dẫn đến ốm nghén. Tuy nhiên, các bác sĩ cho rằng sự thay đổi nồng độ hormone trong vài tuần đầu của thai kỳ có thể là nguyên nhân gây ốm nghén. Bên cạnh đó, cụ thể các nguyên nhân gây táo bón có thể bao gồm:

• Nồng độ estrogen: Mức độ estrogen trong thai kỳ có thể cao hơn 100 lần so với phụ nữ không mang thai. Mặc dù không có bằng nghiên cứu cụ thể nhưng một số nghiên cứu cho răng nồng độ estrogen tăng cao có thể các triệu chứng ốm nghén ở phụ nữ mang thai.
• Nồng độ progesterone: Ở phụ nữ mang thai, nồng độ progesterone  tăng lên, điều này làm thư giãn cơ tử cung để hỗ trợ cho sự phát triển của thai kỳ. Tuy nhiên nồng độ progesterone cao cũng có thể làm thư giãn dạ dày và ruột, dẫn đến dư thừa axit dạ dày, bệnh trào ngược dạ dày thực quản, hoặc trào ngược axit và gây nôn.
• Hạ đường huyết: Ở phụ nữ mang thai, nhau thai có thể rút năng lượng từ cơ thể người mẹ để phát triển. Điều này dẫn đến tình trạng lượng đường trong máu thấp, gây buồn nôn và các triệu chứng ốm nghén khác.
• Hormone gonadotropin màng đệm ở người (hCG): Hormone này được sản xuất bởi phôi thai sau khi thụ tinh và nhau thai. Một số chuyên gia cho rằng hormone hCG có thể dẫn đến dấu hiệu ốm nghén.
• Nhạy cảm với mùi: Phụ nữ mang thai, có thể có sự gia tăng độ nhạy cảm với mùi. Điều này dẫn đến tình trạng quá kích thích với một số mùi nhất định và gây buồn nôn.

Các yếu tố khác có thể khiến tình trạng ốm nghén ở trở nghiêm trọng hơn cơ thể bao gồm:

• Sinh đôi hoặc sinh ba
• Mệt mỏi quá mức
• Căng thẳng cảm xúc
• Di chuyển thường xuyên

Ốm nghén có thể khác nhau giữa các lần mang thai. Mặc dù bạn có thể bị ốm nghén nặng trong một lần mang thai nhưng trong những lần mang thai sau này, ốm nghén có thể rất nhẹ hoặc thậm chí là không bị ốm nghén.

2. Dấu hiệu nhận biết ốm nghén

Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến của ốm nghén bao gồm buồn nôn và nôn, thường liên quan với một số mùi nhất định, thức ăn cay, nóng, nước bọt dư thừa hoặc một số tác nhân khác.

Ốm nghén là tình trạng phổ biến nhất trong ba tháng đầu và thường bắt đầu khoảng 6 – 9 tuần sau khi thụ thai. Hầu hết các trường hợp, ốm nghén được cải thiện vào giữa hoặc cuối tam cá nguyệt thứ hai.

Bên cạnh đó, bạn nên đến bệnh viện hoặc thông báo với bác sĩ nếu xuất hiện các dấu hiệu nghiêm trọng như:

• Buồn nôn hoặc nôn nghiêm trọng
• Đi tiểu với một lượng nước tiểu nhỏ
• Nước tiểu có màu sẫm
• Có dấu hiệu mất nước
• Cảm thấy chóng mặt khi đứng dậy
• Ngất đi khi đứng lên
• Tim đập nhanh hoặc thường xuyên có cảm giác hồi hộp

3. Ốm nghén buồn nôn từ tuần thứ mấy?

Theo ước tính khoảng 70 – 80% phụ nữ mang thai bị ốm nghén. Tình trạng này thường bắt đầu vào khoảng tuần thứ 6 của thai kỳ, mặc dù một số bà mẹ cho biết họ cảm thấy buồn nôn ngay khi mang thai 4 tuần (tức là chỉ 2 tuần sau khi thụ thai).

Tuần thứ 4 của thai kỳ là khoảng thời gian kỳ kinh nguyệt của bạn bắt đầu. Hầu hết phụ nữ có kết quả thử thai dương tính khi mang thai 5 – 6 tuần (thường là 1 đến 2 tuần sau khi mất kinh).

Các triệu chứng ốm nghén có thể xuất hiện một cách nhẹ nhàng hơn vào khoảng tuần thứ 6, trở nên tồi tệ hơn vào khoảng tuần 9 – 10 tuần và sẽ được cải thiện dần khi thai nhi được 12 – 14 tuần tuổi.

4. Khi nào ốm nghén kết thúc?

Đối với nhiều phụ nữ bị ốm nghén, tình trạng tình trạng này có thể được cải thiện vào khoảng tuần 12 – 14 tuần và chấm dứt vào tuần 16 – 20. Bên cạnh đó, có khoảng 10% phụ nữ mang thai có thể bị nghén đến khi sinh.

Trong một số trường hợp, tình trạng buồn nôn có thể xuất hiện lại vào tam cá nguyệt thứ ba khi em bé phát triển lớn hơn, gây áp lực lên dạ dày, ruột và gây trào ngược dạ dày. Bên cạnh buồn nôn, trong tam cá nguyệt thứ ba, việc đi đại tiện có thể gặp nhiều khó khăn, dễ bị táo bón và bệnh trĩ.

5. Ốm nghén có nguy hiểm không?

Mặc dù ốm nghén có thể gây khó chịu, mệt mỏi và gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày, tuy nhiên hầu hết các trường hợp ốm nghén không nghiêm trọng. Theo một số nghiên cứu, phụ nữ mang thai bị ốm nghén có ít nguy cơ sẩy thai hơn và sinh bé khỏe mạnh hơn.

Ốm nghén có thể là dấu hiệu của một phôi thai và nhau thai khỏe mạnh, sản xuất nhiều hormone để hỗ trợ bào thai. Tuy nhiên, có khoảng 1 – 2% các trường hợp, ốm nghén có thể trở nên nghiêm trọng, khoa học gọi là ốm nghén cực độ (hypervesis gravidarum).

Ốm nghén nặng có thể gây buồn nôn và nôn không kiểm soát được. Điều này có thể dẫn đến giảm cân, mất cân bằng chất điện giải, suy dinh dưỡng và mất nước. Nếu không được điều trị và chăm sóc phù hợp, tình trạng này có thể gây hại cho người mẹ và thai nhi.

Do đó, nếu bạn nôn nhiều lần trong ngày, không thể ăn uống, bị sốt, giảm hơn 2 kg trong một tuần hoặc có nước tiểu màu sẫm, bạn nên liên hệ cho bác sĩ sản khoa. Bác sĩ có thể tiến hành các xét nghiệm kiểm tra và đề nghị các biện pháp kiểm soát nôn mửa, ngăn ngừa mất nước, tăng dinh dưỡng nuôi dưỡng thai kỳ.

Các triệu chứng ốm nghén nghiêm trọng có thể bao gồm:

• Nôn quá nhiều gây mất nước và sụt cân
• Tăng lượng kiềm trong máu hoặc giảm tính axit bình thường của máu
• Hạ kali máu (máu có nồng độ kali thấp)

Phụ nữ có triệu chứng ốm nghén nghiêm trọng nên đến bệnh viện ngay lập tức. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề nghị nhập viện và điều trị bằng dung dịch tiêm tĩnh mạch để tránh các rủi ro không mong muốn.

Có khoảng 90% các trường hợp ốm nghén nặng, các triệu chứng sẽ được cải thiện vào tháng thứ năm của thai kỳ.

6. Có phải mang thai đôi gây ốm nghén nghiêm trọng hơn?

Tăng nội tiết tố thai kỳ gonadotropin ở người (hGG) là nguyên nhân phổ biến có thể dẫn đến cảm giác buồn nôn và các triệu chứng ốm nghén khác.

Một số phụ nữ mang thai đôi hoặc thai ba có thể trải qua các triệu chứng ốm nghén nghiêm trọng và khó chịu. Bên cạnh đó, phụ nữ mang đa thai thường có thời gian ốm nghén kéo dài hơn.

7. Ốm nghén có ảnh hưởng đến thai nhi không?

Ốm nghén không gây hại cho người mẹ và thai nhi. Tuy nhiên nếu bạn bị nôn quá nhiều và không thể ăn uống, bạn có thể bị ốm nghén nặng.

Ốm nghén nặng có thể gây hại cho bạn và thai nhi do thiếu chất dinh dưỡng hoặc mất cân bằng điện giải. Do đó, nếu bạn bị ốm nghén nghiêm trọng, bạn nên thông báo cho bác sĩ về các triệu chứng này xuất hiện để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.

Chẩn đoán tình trạng ốm nghén

Ốm nghén thường được chẩn đoán dễ dàng thông qua các dấu hiệu và triệu chứng. Nếu bác sĩ nghi ngờ tình trạng ốm nghén nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề nghị khám lâm sàng và xét nghiệm nước tiểu hoặc xét nghiệm máu để xác định tình trạng.

• Xét nghiệm nước tiểu có thể xác định tình trạng mất nước.
• Xét nghiệm máu bao gồm xét nghiệm công thức máu toàn bộ (CBC) để xác định các dấu hiệu mất nước, suy dinh dưỡng, thiếu vitamin, thiếu máu.
• Siêu âm sử dụng sóng âm thanh để tạo ra hình ảnh của em bé. Bác sĩ dựa trên những hình ảnh này để kiểm tra tốc độ phát triển và sức khỏe của thai nhi.

Biện pháp điều trị ốm nghén

Thông thường ốm nghén không cần điều trị và có thể tự cải thiện trong giữa hoặc cuối tam cá nguyệt thứ hai. Tuy nhiên, nếu các triệu chứng ốm nghén kéo dài, trở nên nghiêm trọng hoặc có nguy cơ gây ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và bé, bác sĩ có thể đề nghị bổ sung vitamin, chống mất nước và các loại thuốc theo toa.

Cụ thể một số biện pháp y tế cải thiện tình trạng buồn nôn bao gồm:

• Nghỉ ngơi tại nhà có thể cải thiện tình trạng buồn nôn và nôn.
• Giữ nước bằng cách uống nước và chất lỏng thường xuyên để tránh mất nước. Bên cạnh đó, uống nhiều nước cũng có thể ngăn ngừa tình trạng buồn nôn và nôn. Ngậm viên nước đá trong miệng hoặc kẹo mút có thể hỗ trợ cải thiện các triệu chứng.
• Bổ sung chất dinh dưỡng, đặc biệt là các bữa ăn nhiều carbohydrate như bánh quy giòn hoặc các loại thực phẩm khô, có thể hỗ trợ chống nôn và được hấp thụ tốt hơn các loại đồ ăn ngọt.

Nếu các triệu chứng ốm nghén không được cải thiện hoặc trở nên nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề nghị một số biện pháp xử lý như:

• Sử dụng thuốc kháng histamine có thể chống nôn.
• Phenothiazine có thể làm dịu cảm giác buồn nôn và chống nôn nghiêm trọng.
• Metoclopramide có thể giúp thức ăn di chuyển vào dạ dày, ruột một cách nhanh chóng và ngăn ngừa tình trạng trào ngược gây nôn.
• Thuốc kháng axit có thể hấp thụ axit dạ dày và ngăn ngừa trào ngược.
• Bổ sung vitamin B6 và doxylamine có thể cải thiện khoảng 70% các trường hợp buồn nôn và nôn trong 3 tháng đầu của thai kỳ. Tác dụng phụ có thể bao gồm gây buồn nôn, khô miệng, đau đầu, hồi hộp và đau dạ dày.
• Diclegis có thể cải thiện khoảng 44% các trường hợp buồn nôn do ốm nghén.
• Châm cứu, bấm huyệt cũng được cho là có thể cải thiện tình trạng ốm nghén hiệu quả.

Đối với tình trạng ốm nghén nặng hoặc có dấu hiệu mất nước, bác sĩ có thể đề nghị nhập viện, truyền chất lỏng thông qua tĩnh mạch và sử dụng thuốc chống nôn theo toa.

Trước khi sử dụng bất cứ loại thuốc hoặc phương pháp cải thiện tình trạng ốm nghén, bạn nên thông báo và trao đổi với bác sĩ. Không được tự ý sử dụng thuốc để tránh các rủi ro không mong muốn.

Cải thiện tình trạng ốm nghén tại nhà

Đối với hầu hết các trường hợp ốm nghén, điều trị y tế là không cần thiết. Tuy nhiên, bạn có thể áp dụng một số biện pháp tự nhiên tại nhà để cải thiện các triệu chứng. Các biện pháp phổ biến bao gồm:

– Sử dụng gừng cải thiện tình trạng ốm nghén:

Gừng là một phương pháp tự nhiên được chứng minh là có thể cải thiện các triệu chứng ốm nghén an toàn và hiệu quả. Nhiều nghiên cứu cho biết, sử dụng 1 gram gừng mỗi ngày trong 4 ngày liên tục có thể cải thiện tình trạng nôn trong giai đoạn sớm của thai kỳ.

Để cải thiện các triệu chứng ốm nghén, bạn có thể cắt củ gừng thành các lát nhỏ, trộn với một ít mật ong và sử dụng trước bữa ăn sáng. Bên cạnh đó, bạn có thể thêm gừng vào trà, dùng uống để ngăn ngừa tình trạng đau dạ dày, buồn nôn và ốm nghén.

– Bạc hà cải thiện tình trạng ốm nghén:

Bắc hà là một loại thảo mộc có mùi thơm được sử dụng để tăng hương vị cho thực phẩm và điều trị một số bệnh lý. Bên cạnh đó, bạc hà cũng được cho là có thể cải thiện các triệu chứng buồn nôn và nôn ở phụ nữ mang thai trong giai đoạn đầu.

Để sử dụng bạc hà cải thiện tình trạng ốm nghén, bạn có thể đun sôi vài lá bạc hà với một muỗng cà phê mật ong trong 10 – 15 phút. Lọc lấy nước dùng uống mỗi ngày 1 – 2 lần để cải thiện các triệu chứng ốm nghén.

– Trà hoa cúc ngăn ngừa tình trạng buồn nôn:

Hoa cúc là một loại thảo dược an toàn cho phụ nữ mang thai và trẻ em để cải thiện nhiều tình trạng, bao gồm buồn nôn. Ở phụ nữ mang thai, thường xuyên uống trà hoa cúc có thể ngăn ngừa các triệu chứng ốm nghén, giảm căng thẳng. Bên cạnh đó, trà hoa cúc được xem là an toàn và không gây ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.

Để cải thiện tình trạng ốm nghén, bạn có thể sử dụng một thìa cà phê lá và hoa cúc, đun sôi với một cốc nước trong 15 phút, lọc lấy nước dùng uống vào mỗi buổi sáng.

Lời khuyên khi bị ốm nghén

Để ngăn ngừa và cải thiện tình trạng ốm nghén, phụ nữ mang thai có thể lưu ý một số vấn đề như:

• Uống nhiều nước
• Uống nước trước và sau bữa ăn
• Dành thời gian nghỉ ngơi nhiều
• Ngủ đủ giấc, ít nhất là 7 – 9 giờ mỗi đêm
• Thông gió nhà và nơi làm việc, bạn có thể sử dụng các loại tinh dầu yêu thích để cải thiện không khí
• Tránh thức ăn cay, béo
• Ăn nhiều bữa nhỏ
• Uống vitamin trong thai kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ
• Không hút thuốc lá và tránh tiếp xúc với khói thuốc lá

Nếu các biện pháp phòng ngừa và cải thiện ốm nghén tại nhà không mang lại hiệu quả, bạn nên thông báo với bác sĩ sản khoa. Bên cạnh đó, bạn cũng nên đến bệnh viện nếu bạn ốm nghén sau 3 – 4 tháng đầu của thai kỳ. Ngoài ra, luôn luôn trao đổi với bác sĩ trước khi bạn sử dụng thuốc hoặc các biện pháp thay thế cải thiện tình trạng buồn nôn trong thai kỳ.