Tiểu đường là gì? Dấu hiệu, cách điều trị (đái tháo đường)

Tiểu đường là căn bệnh nguy hiểm, khó phát hiện. Căn bệnh này có thể đeo bám người bệnh suốt đời gây ra những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Bệnh sẽ được kiểm soát tốt nếu được phát hiện và điều trị đúng cách kịp thời. Nguyên nhân và biểu hiện của bệnh như thế nào? Cùng Vhea tìm hiểu ngay!

Bệnh tiểu đường là gì? Có những loại nào?

Bệnh tiểu đường (Diabetes mellitus) hay còn được gọi là bệnh đái tháo đường là một bệnh lý mãn tính xảy ra khi lượng đường trong máu cao hơn so với mức bình thường (rối loạn chuyển hóa đường trong máu).

Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này là do nồng độ Insulin không đạt mức khuyến cáo. Insulin không thể chuyển hóa đường trong máu khiến lượng đường vượt quá kiểm soát, các tế bào trở nên thiếu năng lượng thúc đẩy hoạt động chuyển hóa.

Bệnh được chia là 3 loại chính: type 1, type 2 và tiểu đường thai kỳ. Mỗi loại sẽ có những biểu hiện bệnh và hướng điều trị khác nhau.

Tiểu đường type 1 (tuýp 1)

Tiểu đường type 1 được liệt kê vào danh sách bệnh tự miễn. Đây là hiện tượng hệ thống miễn dịch tự tấn công các tế bào khỏe mạnh của cơ thể. Đối với trường hợp này, hệ thống miễn dịch đã tấn công và gây ra những tổn thương cho tuyến tụy.

Tiểu đường type 1 thường được phát hiện ở những người có độ tuổi còn rất trẻ (trẻ em, thanh thiếu niên,… trước 30 tuổi) và tỉ lệ nam giới mắc bệnh thường cao hơn nữ giới. Một vài yếu tố có thể là nguyên nhân tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 1 ví dụ như: Di truyền, địa lý, tuổi tác, tiếp xúc với virus gây bệnh,…

Tiểu đường type 2 (tuýp 2)

Tiểu đường type 2 là loại phổ biến nhất hiện nay. Đây là hiện tượng nồng độ đường trong máu tăng cao, vượt quá mức cho phép do các hoạt động dung nạp đường từ thức ăn.

Nếu như tiểu đường type 1 là do sự phá hủy các tế bào β tuyến tụy (nguồn gốc sản sinh ra Insulin), tiểu đường type 2 lại xảy ra do sự cạn kiệt các tế bào β tuyến tụy dẫn tới giảm nồng độ Insulin được sản xuất. Bệnh thường sẽ khởi phát muộn hơn, thường phát hiện ở những người sau 35 tuổi.

Tiểu đường thai kỳ

Tiểu đường thai kỳ là bệnh tiểu đường khởi phát trong giai đoạn mang thai, thường được phát hiện ở tuần thứ 24 của thai kỳ. Bệnh tiểu đường thai kỳ rất nguy hiểm đối với cả mẹ bầu và thai nhi. Bệnh có thể khiến mẹ dễ tăng huyết áp, tiền sản giật và sản giật, tiểu đường sau sinh. 

Còn đối với thai nhi, bệnh có thể khiến thai gặp những triệu chứng bất thường như phì đại phủ tạng, suy thai, hạ đường huyết, giảm lượng canxi máu,…

Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường phổ biến

Bệnh tiểu đường khởi phát là do rối loạn sản sinh Insulin trong cơ thể, Insulin không đảm nhiệm được vai trò chuyển hóa đường huyết của mình. Ngoài ra, ở mỗi loại sẽ có những tác nhân gây bệnh nhất định.

Nguyên nhân tiểu đường tuýp 1

Tiểu đường type 1 do 2 nguyên nhân chính gây nên:

• Tế bào β tuyến tụy bị phá hủy: Tế bào β tuyến tụy đóng vai trò quan trọng trong việc sản sinh Insulin giúp kiểm soát đường huyết. Khi hệ miễn dịch cơ thể bị tấn công, tế bào β tuyến tụy bị phá hủy khiến Insulin ngừng sản xuất khiến lượng đường trong máu tăng mạnh.
• Di truyền: Những người có bố mẹ, ông bà từng có tiền sử đường huyết cao thường sẽ có tỉ lệ mắc bệnh cao hơn những người khác.

Nguyên nhân tiểu đường tuýp 2

Tiểu đường type 2 có thể là hậu quả của việc suy giảm nồng độ hoặc chức năng của Insulin do:

• Di truyền: Tuy có thời điểm khởi phát muộn nhưng tiểu đường type 2 cũng có thể là bệnh di truyền từ tiền sử gia đình trước đó
• Chế độ ăn uống, sinh hoạt: Rất nhiều trường hợp tiểu đường type là do người bệnh thường xuyên tiêu thụ các đồ ăn ngọt, nhiều chất béo, đồ ăn không lành mạnh. Ngoài ra, khi cơ thể ít vận động, không kiểm soát cân nặng, không tiêu thụ hết lượng đường hấp thụ trước đó cũng làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường type 2.

Nguyên nhân tiểu đường thai kỳ

Nhiều nghiên cứu cho thấy khi mang thai, do ảnh hưởng của các hormone nhau thai mà cơ thể mẹ sẽ bị rối loạn sản sinh Insulin ở tuyến tụy. Ở giai đoạn đầu, hệ thống liên tục nhận được các tín hiệu phải sản xuất Insulin, tuyến tụy phải làm việc với công suất lớn. 

Về lâu dài tuyến tụy dần suy yếu đi và không thể làm việc một cách bình thường, lượng Insulin bị giảm đi đột ngột, khiến quá trình chuyển hóa đường bị ảnh hưởng, đường huyết tích tụ và tăng lên gây nên bệnh tiểu đường thai kỳ. Những mẹ bầu mắc tiểu đường thai kỳ sẽ có nguy cơ cao mắc tiểu đường sau sinh.

Triệu chứng nhận biết bệnh tiểu đường

Tiểu đường type 1 thường có những triệu chứng rất bất ngờ, chuyển biến bệnh chỉ diễn ra trong một thời gian ngắn, khi có triệu chứng mới phát hiện bệnh và vô cùng nguy hiểm cần cấp cứu kịp thời. 

Đối với tiểu đường type 2, những biểu hiện không quá đặc biệt, thời gian chuyển biến bệnh cũng kéo dài hơn rất nhiều so với type 1 vì thế rất khó để phát hiện bệnh.

Tuy vậy, ở loại nào cũng sẽ có những dấu hiệu ban đầu giống nhau sau đây:

• Đi tiểu thường xuyên, nhiều lần trong ngày
• Liên tục cảm thấy khát nước, háo nước
• Cơ thể dễ cảm thấy bị đói, thèm ăn liên tục
• Cân nặng sụt giảm đột ngột không rõ nguyên nhân
• Cơ thể luôn trong trạng thái mệt mỏi, yếu ớt
• Bàn chân, bàn tay thường xuyên bị tê, ngứa
• Thị lực suy giảm
• Vết thương ngoài da lâu lành

Biểu hiện của tiền đái tháo đường

Tiền đái tháo đường là chứng rối loạn dung nạp đường, là giai đoạn lượng đường (Glucose) trong máu ở mức cao hơn bình thường nhưng chưa tới mức mắc bệnh.

Những người ở giai đoạn tiền đái tháo đường có nguy cơ cao sẽ chuyển biến dần sang tiểu đường type 2.

Nguy hiểm hơn, tiền đái tháo đường không có những biểu hiện rõ ràng để người bệnh có thể nhận biết và phòng ngừa. Biện pháp duy nhất giúp xác định cơ thể có đang trong giai đoạn tiền đái tháo đường đó là xét nghiệm máu.

Bị  tiểu đường có nguy hiểm không? Có di truyền không?

Liệu bệnh tiểu đường có nguy hiểm không là trăn trở của nhiều người mắc phải căn bệnh này. Bệnh tiểu đường là bệnh rất dễ mắc phải, thật không may khi đây là một căn bệnh CỰC KỲ NGUY HIỂM.

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, những biểu hiện tiểu đường biến chứng sẽ vô cùng nguy hiểm đối với nhiều cơ quan chức năng khác của cơ thể:

• Biến chứng tim mạch: Đường huyết dư thừa khiến mạch máu rất dễ bị tổn thương. Xơ vữa động mạch, tắc nghẽn mạch máu, tăng huyết áp, đột quỵ, nhồi máu cơ tim, khó chữa lành vết thương,… là những biến chứng có thể có. Những biến chứng này thường chỉ phát hiện ra khi bệnh đã nặng, vô cùng nguy hiểm.
• Biến chứng hô hấp: Người mắc tiểu đường dễ mắc chứng viêm phổi, viêm phế quản hơn so với những người bình thường.
• Gây mù lòa: Biến chứng bệnh có thể khiến mạch máu trên võng mạc bị tắc nghẽn, thậm chí là vỡ mạch máu gây ra hiện tượng mù lòa tạm thời hoặc vĩnh viễn. Ngoài ra, những biến chứng mắt có thể có như tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể, mờ lòa, đốm đen quáng mắt, xuất huyết trong mắt, bong võng mạc,…
• Tổn thương thần kinh: Người có nồng độ đường trong máu cao rất thường có những triệu chứng thần kinh như da ngứa ran, tê tay chân, nóng ngón tay ngón chân, mất cảm giác chân,…
• Biến chứng não: Nguy cơ tắc mạch máu não, xuất huyết não, nhũn não
• Biến chứng thận: Ở các bệnh nhân tiểu đường, thận sẽ phải hoạt động năng suất hơn nhằm thanh lọc và cân bằng máu, trong khi đó biến chứng bệnh tiểu đường lại có những tác động gây tổn thương lên các mạch máu ở thận. Những tổn thương này có thể dẫn đến suy thận, giảm khả năng hồi phục của các bệnh lý về thận,…
• Dễ nhiễm trùng da: Nồng động đường trong máu cao có thể là một điều kiện để các vi khuẩn sinh sôi phát triển thuận lợi. Đó chính là lý do vì sao các bệnh nhân tiểu trường rất dễ bị nhiễm trùng ngoài da, ngay cả những vết thương rất nhỏ cũng lâu lành.
• Biến chứng tiểu đường thai kỳ: Mẹ bầu mắc tiểu đường thai nếu không kiểm soát tình trạng một cách cẩn thận sẽ rất dễ gây ra những nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi. Nồng độ đường cao trong máu có thể khiến thai nhi tăng cân bất thường, khó khăn trong quá trình chuyển dạ và bé có thể bị giảm đường huyết đột ngột sau sinh cũng như có nguy cơ mắc tiểu đường cao hơn.  Đối với mẹ, mẹ sẽ có thể bị sinh non, tiền sản giật vô cùng nguy hiểm cho tính mạng.
• Các biến chứng cấp tính khác: Ngoài những biến chứng lâu dài về sức khỏe, người có nồng độ đường huyết cao có thể gặp một vài biến chứng đột ngột không lường trước như: hạ đường huyết, hôn mê, mất ý thức,…

Vậy bệnh tiểu đường có di truyền không? – Đây là bệnh không truyền nhiễm nhưng CÓ THỂ DI TRUYỀN. Những người có bố mẹ hay người trong gia đình có tiền sử mắc bệnh tiểu đường thì nguy cơ mắc bệnh cũng sẽ cao hơn.

Đối với tiểu đường type 1, trường hợp cả bố mẹ đều có tiền sử mắc bệnh, tỉ lệ di truyền sang con là khoảng 30%. Nếu chỉ bố mắc thì tỉ lệ này khoảng 6% và nếu chỉ mẹ mắc thì tỉ lệ này giảm xuống còn 4%.

Tiểu đường type 2 có nguy cơ di truyền cao hơn và còn phụ thuộc khá nhiều và tuổi tác của bố mẹ và môi trường tác động từ bên ngoài. Nếu cả bố và mẹ đều mắc tiểu đường type 2 thì nguy cơ con mắc bệnh lên đến 50%. Nếu chỉ bố hoặc mẹ dưới 50 tuổi mắc bệnh thì tỉ lệ di truyền sang con là 14% và khi bố hoặc mẹ trên 50 tuổi thì tỉ lệ này là 7.7%.

Phương pháp chẩn đoán tiểu đường chính xác

Phương pháp chẩn đoán chính xác và phổ biến nhất hiện nay vẫn đang được các bác sĩ sử dụng đó là xét nghiệm máu.

• Chỉ số đường huyết khi đói (FPG): Xét nghiệm sẽ đo mức đường trong máu khi bệnh nhân nhịn ăn ít nhất 8 tiếng, các bác sĩ thường lặp lại xét nghiệm này 2 lần để tăng độ chính xác hơn. Nếu ngay cả trong trạng thái đói bụng, đường huyết vẫn ở mức khá cao đồng nghĩa với việc chức năng chuyển hóa Glucose không hiệu quả.

• Chỉ số đường huyết sau 2h dung nạp 75g Glucose đường uống (OGTT): Sau khi tiến hành xét nghiệm đường huyết khi đói, bệnh nhân sẽ được chỉ định uống dung dịch hòa tan 75g đường và tiếp tục đợi sau 2 tiếng để tiếp tục xét nghiệm chỉ số đường huyết.

• Xét nghiệm HbA1c: Phương pháp xét nghiệm đo chỉ số đường huyết trong trạng thái cơ thể bình thường, không cần nhịn ăn hay dung nạp thêm đường. Phương pháp này sẽ đo hàm lượng đường trong Hemoglobin. Chỉ số này phản ánh hàm lượng đường trong máu của cơ thể trong vòng 3 tháng gần nhất, do đó đây là phương pháp rất khách quan.

Hướng điều trị tiểu đường tuýp 1, tuýp 2

Việc theo dõi và kiểm soát đường huyết liên tục vô cùng quan trọng. Một số phương pháp điều trị tiểu đường tuýp 1, tuýp 2 hiệu quả như sau:

Liệu pháp Insulin

Liệu pháp Insulin là cách tiêm hoặc truyền Insulin vào cơ thể để kiểm soát lượng đường trong máu. Bệnh nhân mắc tiểu đường tuýp 1 gần như mất đi khả năng sản sinh Insulin ở tuyến tụy. Do vậy, liệu pháp Insulin giường như là biện pháp sống còn.

Còn ở tiểu đường tuýp 2, cơ thể người bệnh vẫn còn khả năng tiết Insulin nên chỉ sử dụng liệu pháp này cho một số trường hợp được chỉ định. Liều thuốc cần được sự chỉ định và tham vấn của bác sĩ sau đó có thể thực hiện ngay tại nhà. Một số ưu nhược điểm của liệu pháp Insulin:

• Ưu điểm: Liệu pháp cho tác dụng nhanh, có thể ngay lập tức kiểm soát lượng đường trong máu, sử dụng trong các trường hợp nguy cấp, cần nhanh chóng bảo đảm an toàn tính mạng bệnh nhân.
• Nhược điểm: Liệu pháp Insulin có thể gây ra một vài tác dụng phụ cho bệnh nhân như hạ đường huyết, dị ứng mẩn đỏ, ngứa ngáy, teo lớp mỡ dưới da vùng tiêm,…

Bị tiểu đường uống thuốc gì?

Liệu pháp Insulin giúp kiểm soát lượng đường trong máu nhưng không thể cải thiện tình trạng bệnh. Do vậy, bệnh nhân tiểu đường vẫn cần sử dụng đến một số loại thuốc chuyên dùng trong điều trị.

Mẹo dân gian chữa tiểu đường tại nhà

Xa xưa đã truyền lại khá nhiều bài thuốc gian dan có tác dụng trong hỗ trợ kiểm soát lượng đường trong máu. Phương pháp này vừa an toàn, vừa dễ sử dụng nhưng cần thời gian lâu để đạt được hiệu quả.

Một số bài thuốc dân gian được sử dụng phổ biến có thể kể đến như: nước cốt quả mướp đắng, tỏi ngâm rượu trắng, lá sa kê sắc nước uống, bột hạt quả vải phơi khô, nước đun lá ổi non,…

Thuốc Tây chữa bệnh tiểu đường

Ngoài liệu pháp Insulin, các bệnh nhân cũng cần đến sự trợ giúp của một số loại thuốc tây khác để kìm hãm và kiểm soát những biến chứng nguy hiểm do bệnh gây ra. Sử dụng thuốc tây cần tuyệt đối tuân theo chỉ định của bác sĩ.

Một số loại thuốc được sử dụng trong điều trị bệnh như: Aspirin, Gliclazide, Glimepiride, Glibenclamide, Glufast, Repaglinide, Buformin hydrochloride,…

Thuốc Đông y chữa tiểu đường

Theo Đông y đây là một chứng bệnh có tên “tiêu khát”. Tức việc giải phóng dịch cơ thể bằng các đường như tiểu tiện, đổ mồ hôi,… Đông y cũng xem đây là một trong những chứng mà người bệnh có biểu hiện ăn uống nhiều, tiểu tiện nhiều và sút cân đột ngột.

Đông y điều trị bệnh “tiêu khát” bằng các cách điều chỉnh đường huyết ở từng thể bệnh: Thượng tiêu (tâm, phê), trung tiêu (tỳ, vị) và hạ tiêu (can, thận, bàng quang, đại trường, tiểu trường). Rất nhiều loại thảo dược có tác dụng cải thiện và điều trị bệnh tiểu đường trong đông y như:

• Mạch môn: Điều trị viêm nhiễm, bảo vệ thận 
• Hoài sơn: Thúc đẩy sản sinh Insulin, giúp hạ đường huyết đồng thời giảm thiểu biến chứng thần kinh
• Trái nhàu: Chống viêm, giảm thiểu những tổn thương mạch máu do tăng đường huyết
• Câu kỷ tử: chống đông tụ máu, giảm đường huyết, giảm nguy cơ biến chứng võng mạc mắt.

Điều trị tiểu đường không dùng thuốc

Thay vì dùng thuốc, người bị tiểu đường có thể sử dụng một số mẹo không dùng thuốc chữa tiểu đường dưới đây:

Tập luyện nâng cao thể chất

Hoạt động thể chất giúp giải phóng cơ thể, thúc đẩy chuyển hóa các chất, làm giảm lượng đường trong máu. Bệnh nhân có thể tham khảo 5 bài tập chữa bệnh hiệu quả như: Đi bộ, đạp xe, bài tập thái cực quyền, bài tập Yoga, khiêu vũ, bài tập bơi lội.

Xây dựng chế độ ăn uống khoa học

Nhiều câu hỏi về chế độ ăn uống được đặt ra như: tiểu đường ăn ngô luộc được không? tiểu đường uống nước dừa được không? tiểu đường kiêng rau gì?…

Tuy không có một bữa ăn cụ thể dành cho những người mắc chứng đường huyết cao, tuy nhiên người bệnh vẫn cần tuân thủ một số nguyên tắc ăn uống như sau:

• Tiểu đường ăn gì? Ngũ cốc nguyên hạt, chất béo thực vật, thịt nạc, rau củ, trái cây, trà thảo mộc là những món ăn tốt cho sức khỏe. Những nhóm thực phẩm này giúp cơ thể có đủ dưỡng chất và năng lượng mà không khiến đường huyết tăng lên, đồng thời cũng làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, rối loạn chuyển hóa, bệnh nội tiết, tăng mỡ máu,…
• Tiểu đường kiêng gì? Cơm trắng, bánh mì, mỡ động vật, thực phẩm chứa cholesterol, đồ ngọt, mứt hoa quả,… Các loại đồ ngọt, tinh bột sẽ khiến lượng đường trong máu khó kiểm soát. Ngoài ra, những thực phẩm chứa cholesterol sẽ khiến cho mỡ máu tăng cao, cộng thêm biến chứng bệnh tiểu đường có thể khiến xơ vữa động mạch, tắc nghẽn mạch máu, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não,… vô cùng nguy hiểm.

Hướng điều trị tiểu đường thai kỳ

Giai đoạn thai kỳ tuyệt đối mẹ không nên có sự can thiệp từ các loại thuốc hay hoạt chất bất thường nào vào cơ thể. Vì thế, để kiểm soát đường huyết, mẹ bầu cần có một chế độ ăn uống và vận động cực kỳ khoa học.

Tăng cân khi mang thai là hoàn toàn tự nhiên, tuy nhiên mẹ không nên để cân nặng tăng quá mức, do vậy hãy tham khảo một số biện pháp vận động nhẹ nhàng như đi bộ, tập thể dục tại chỗ để cơ thể được vận động thường xuyên.

Giai đoạn này, mẹ cần nhiều chất xơ, vitamin, khoáng chất và một số loại tinh bột thô cho cơ thể. Đồng thời, hãy hạn chế các loại đồ ngọt để hạn chế dung nạp đường, không hề tốt cho tình trạng bệnh.

Biện pháp phòng ngừa bệnh tiểu đường

Đây là căn bệnh nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và tránh xa nó. Nếu tuân thủ những biện pháp hiệu quả tại nhà sau đây, nguy cơ mắc bệnh tiểu đường sẽ giảm đi đáng kể đấy.

Kiểm soát cân nặng cơ thể

Những người béo phì có nguy cơ mắc tiểu đường cao hơn rất nhiều so với những trường hợp khác. Ví dụ, khi cân nặng tăng lên khoảng 20% so với mức tiêu chuẩn khuyến cáo, nguy cơ mắc bệnh sẽ vượt lên gấp đôi. Do đó, duy trì trạng thái cân nặng là việc nên làm đầu tiên khi muốn phòng ngừa căn bệnh này.

Vận động cơ thể thường xuyên

Khi cơ thể được vận động, quá trình giải phóng năng lượng được diễn ra. Đồng thời, cơ thể sẽ sử dụng Insulin một cách hiệu quả hơn trong chuyển hóa đường, đây là cách khiến lượng đường trong máu luôn giữ ở mức ổn định. Chưa kể, tập luyện cũng giúp kiểm soát cân nặng, giảm nguy cơ mắc tiểu đường các loại.

Nghỉ ngơi hợp lý, giữ trạng thái vui vẻ

Nhịp tim tăng cao, rối loạn hô hấp do căng thẳng mệt mỏi là một nguyên nhân khiến đường huyết tăng cao. Do vậy, giữ cho tâm trạng luôn vui vẻ, thoải mái sẽ là một liệu pháp phòng ngừa bệnh cực kỳ hiệu quả. Bằng cách cân bằng cuộc sống, gia đình, công việc, nghỉ ngơi hợp lý sẽ giúp giảm thiểu stress, căng thẳng thần kinh đáng kể.

Chế độ ăn uống khoa học, healthy

Một số nguyên tắc ăn uống giúp cơ thể khỏe mạnh hơn, hạn chế nguy cơ mắc bệnh:

• Hạn chế dung nạp carbohydrate tinh chế từ gạo trắng, bánh mì,…
• Tăng cường chất xơ từ rau củ quả
• Tránh chất béo bão hòa, sử dụng chất béo từ nguồn gốc thực vật
• Cung cấp đủ vitamin và khoáng chất

Khám sức khỏe định kỳ

Như đã nêu trên, không phải ai cũng có thể phát hiện được những biểu hiện của tăng nồng độ đường trong máu vượt mức, để có phương án điều trị kịp thời. Do đó, kiểm tra sức khỏe định kỳ là cách để thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán sớm để phát hiện tiền tiểu đường và tiểu đường một cách nhanh nhất.

Đồng thời khám sức khỏe định kỳ cũng giúp kiểm tra sức khỏe tổng quát, phát hiện bệnh và chữa trị ngay giai đoạn khởi phát để tăng khả năng chữa khỏi.

Tiểu đường là căn bệnh vô cùng nguy hiểm nếu như không được kiểm soát và có những phương pháp điều trị hợp lý. Tuyệt đối không nên coi thường bệnh mà cần kết hợp giữa việc thăm khám bác sĩ và điều chỉnh chế độ sinh hoạt để kìm hãm và cải thiện bệnh theo hướng tích cực.