Táo bón mãn tính là gì? Có chữa khỏi được không?

Táo bón mãn tính là tình trạng một người đi đại tiện ít hơn 3 lần mỗi tuần và kéo dài trong nhiều tháng. Trong một số trường hợp, táo bón có thể dẫn đến nhiều rủi ro như bệnh trĩ hoặc nứt kẽ hậu môn. Do đó, người bệnh nên tìm hiểu các thông tin cơ bản để có biện pháp chẩn đoán và điều trị phù hợp.

Táo bón mãn tính là gì?

Táo bón là một tình trạng phổ biến, đặc trưng khi người bệnh đi đại tiện ít hơn 3 lần mỗi tuần. Táo bón được xem là mãn tính nếu người bệnh đi đại tiện không thường xuyên kéo dài trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng. Có khoảng 14% người sẽ bị táo bón mãn tính tại một thời điểm nhất định.

Các dấu hiệu bao gồm đi ngoài ít hơn 3 lần mỗi tuần, phân cứng, vón cục hoặc khô, có cảm giác không thể thải hết phân ra khỏi hệ thống tiêu hóa, có cảm giác bị tắc nghẽn hoặc thể đi đại tiện dù dành thời gian rất lâu trong nhà vệ sinh.

Nói chung, táo bón mãn tính là tần suất đi đại tiện ít hơn 3 lần mỗi tuần và kéo dài trong nhiều tháng. Một số người hiếm khi bị táo bón, trong khi một số khác lại thường xuyên bị táo bón mãn tính.

Nguyên nhân dẫn đến táo bón mãn tính

Có nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến chứng táo bón kéo dài, tuy nhiên nguyên nhân phổ biến nhất là do thức ăn di chuyển chậm bên trong hệ thống tiêu hóa gây ra. Tình trạng này có thể là do mất nước, chế độ ăn uống không phù hợp, sử dụng thuốc, bệnh lý và một số rối loạn thần kinh hoặc rối loạn tâm thần. Cụ thể, các nguyên nhân và yếu tố rủi ro có thể dẫn đến táo bón mãn tính bao gồm:

1. Phong cách sống và chế độ ăn uống không phù hợp

Táo bón có thể là dấu hiệu rối loạn đường ruột và không phù hợp với phong cách sống. Chế độ ăn uống thiếu chất dinh dưỡng và không hoạt động thể chất là những nguyên nhân phổ biến nhất có thể dẫn đến táo bón kéo dài.

Cụ thể, một số yếu tố lối sống và chế độ ăn uống có thể dẫn đến táo bón bao gồm:

• Chế độ ăn uống nhiều thịt và các sản phẩm sữa
• Sử dụng thực phẩm chế biến sẵn, nhiều chất béo và đường
• Thiếu chất xơ
• Không đủ nước và lượng chất lỏng cần thiết
• Sử dụng quá nhiều rượu và caffeine
• Thiếu vận động, tập thể dục
• Trì hoãn nhu cầu đi đại tiện

Thay đổi lối sống và phong các ăn uống có thể hỗ trợ cải thiện nhu động ruột. Người bệnh có thể có thể tham khảo một số phương pháp như:

• Bổ sung nhiều chất xơ như trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt
• Uống nhiều nước
• Thực hiện các hình thức vận động thể chất như đi bộ 30 phút mỗi ngày
• Tránh uống rượu và caffeine
• Đi đại tiện ngay khi có nhu cầu

2. Bệnh lý tiềm ẩn

Nếu thay đổi chế độ ăn uống và phong cách sống không thể cải thiện tình trạng táo bón, người bệnh có thể cần kiểm tra các bệnh lý đường ruột hoặc các bệnh lý tiềm ẩn khác trong cơ thể.

Mặc dù táo bón mãn tính có thể không liên quan đến các bệnh lý, tuy nhiên đôi khi người bệnh cần kiểm tra để được điều trị phù hợp. Đặc biệt là khi xuất hiện các triệu chứng kèm theo như mệt mỏi, rụng tóc, đau quặn bụng, thay đổi cân nặng hoặc thay đổi thị lực. Táo bón mãn tính có thể liên quan đến một số bệnh lý như:

– Tuyến giáp hoạt động kém:

Tuyến giáp hoạt động kém hay còn gọi là suy giáp, sẽ không sản xuất đủ lượng hormone cần thiết cho quá trình trao đổi chất. Quá trình trao đổi chất chậm lại có thể dẫn đến táo bón.

Các dấu hiệu kèm theo khác có thể bao gồm:

• Mệt mỏi
• Tăng sự nhạy cảm với cái lạnh
• Da khô
• Tăng cân
• Kinh nguyệt không đều (đối với phụ nữ)
• Tóc mỏng
• Móng tay giòn
• Suy giảm trí nhớ
• Sưng mặt

– Bệnh tiểu đường:

Tương tự như suy giáp, bệnh tiểu đường là một vấn đề nội tiết tố khiến cơ thể không sản xuất đủ lượng insulin cần thiết để phân hủy đường trong máu. Lượng đường trong máu cao có thể dẫn đến bệnh thần kinh do bệnh tiểu đường. Các tổn thương thần kinh kiểm soát đường tiêu hóa có thể dẫn đến táo bón mãn tính.

Bên cạnh táo bón thường xuyên, tiểu đường có thể dẫn đến một số dấu hiệu như:

• Khát nước
• Đi tiểu thường xuyên
• Mệt mỏi
• Giảm cân
• Giảm thị lực

Bệnh tiểu đường cần được chẩn đoán và điều trị càng sớm càng tốt để tránh các rủi ro không mong muốn.

– Hội chứng ruột kích thích:

Táo bón mãn tính có thể kết quả của một số bệnh lý đường ruột được gọi là Hội chứng ruột kích thích. Các dấu hiệu và triệu chứng khác có thể bao gồm:

• Đau bụng và chuột rút
• Đầy hơi
• Tiêu chảy cấp tính (không phổ biến)
• Đi ngoài kèm chất nhầy

– Các điều kiện khác:

Mặc dù không phổ biến, tuy nhiên táo bón mãn tính có thể liên quan đến nhiều vấn đề nghiêm trọng hơn. Cụ thể các điều kiện này có thể bao gồm:

• Tăng canxi huyết hoặc có quá nhiều canxi trong máu
• Bệnh đa xơ cứng, là một tình trạng gây ảnh hưởng đến hệ thống thần kinh
• Bệnh Parkinson, một tình trạng tổn thương não theo thời gian
• Tắc ruột
• Ung thư ruột
• Chấn thương tủy sống
• Đột quỵ

3. Căng thẳng và trầm cảm

Lo lắng và căng thẳng có thể khiến hệ thống thần kinh giao cảm hoạt động, gây ảnh hưởng đến hoạt động tiêu hóa. Nếu căng thẳng và lo lắng không được giải quyết có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm.

Trầm cảm có thể dẫn đến táo bón với nhiều nguyên nhân khác nhau. Cụ thể, một người trầm cảm có thể kém hoạt động, có chế độ ăn uống nhiều đường, nhiều chất béo hoặc ăn không thường xuyên. Các rối loạn phong cách sinh hoạt này có thể dẫn đến táo bón.

Căng thẳng quá mức và trầm cảm có thể tăng nguy cơ rủi ro nghiêm trọng. Do đó, người bệnh nên đến bệnh viện nếu có bất cứ dấu hiệu hoặc triệu chứng như:

• Có cảm giác vô vọng, tuyệt vọng
• Suy nghĩ tự tử
• Mất hứng thú với nhiều hoạt động
• Khó tập trung
• Mệt mỏi
• Giảm sự thèm ăn

4. Một số loại thuốc

Táo bón mãn tính có thể liên quan đến một số loại thuốc đang sử dụng. Cụ thể các loại thuốc được cho là có thể dẫn đến táo bón bao gồm:

• Thuốc giảm đau opioid, chẳng hạn như codeine và morphin
• Thuốc chẹn chẹn canxi để điều trị bệnh huyết áp cao và bệnh tim
• Thuốc kháng cholinergic được sử dụng để điều trị co thắt cơ
• Thuốc điều trị bệnh động kinh
• Thuốc chống trầm cảm ba vòng
• Thuốc điều trị bệnh parkinson
• Thuốc lợi tiểu
• Thuốc kháng axit dạ dày
• Thuốc bổ sung canxi
• Thuốc bổ sung sắt điều trị thiếu máu
• Thuốc chống tiêu chảy

Nếu các loại thuốc gây ảnh hưởng đến tần suất đi đại tiện, người dùng nên trao đổi với bác sĩ kê đơn. Bác sĩ có thể thay đổi loại thuốc hoặc điều chỉnh liều lượng để cải thiện chứng táo bón.

Táo bón mãn tính có chữa khỏi được không?

Táo bón mãn tính là một vấn đề nghiêm trọng, gây ảnh hưởng khoảng 15 – 20% dân số. Nếu không được điều trị đúng cách táo bón có thể dẫn đến bệnh trĩ, nứt kẽ hậu môn hoặc thậm chí là sa trực tràng (sa một đoạn ruột ra khỏi hậu môn).

Mặc dù phổ biến nhưng táo bón mãn tính có thể có thể được cải thiện bằng cách thay đổi chế độ ăn uống và lối sống. Tuy nhiên, tình trạng táo bón liên quan đến các bệnh lý tiềm ẩn cần được chẩn đoán và điều trị bởi bác sĩ có chuyên môn.

Do đó, nếu nhận thấy các dấu hiệu táo bón kéo dài, người bệnh bệnh nên đến bệnh viện để được chẩn đoán và điều trị theo phác đồ của bác sĩ chuyên môn.

Xét nghiệm chẩn đoán táo bón mãn tính

Để xét nghiệm táo bón, bác sĩ có thể kiểm tra các triệu chứng, tiền sử bệnh lý và các loại thuốc người bệnh đang sử dụng. Nếu gặp tình trạng táo bón kéo dài hơn 3 tháng và đáp ứng các tiêu chuẩn chẩn đoán táo bón mãn tính, bác sĩ có thể đề nghị người bệnh thực hiện khám sức khỏe tổng quát.

Khám sức khỏe bao gồm xét nghiệm máu, thăm khám trực tràng. Khám trực tràng có nghĩa là bác sĩ sẽ đưa một ngón tay (có mang găng tay) vào trực tràng để kiểm tra tắc nghẽn, đau đớn và dấu hiệu chảy máu.

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể đề nghị một số xét nghiệm bổ sung để xác định các triệu chứng. Các xét nghiệm bao gồm:

• Chụp X – quang có chất cản quang: Người bệnh sẽ được uống một chất cản quang để hiển thị trên X – quang. Bác sĩ có thể kiểm tra cách thức ăn di chuyển qua hệ thống tiêu hóa và cách hoạt động của các cơ ruột.
• Đo hậu môn trực tràng: Bác sĩ có thể đặt một ống dài mỏng với một quả bóng vào hậu môn sau đó từ từ thổi phồng quả bóng và kéo ra. Điều này cho phép bác sĩ xác định độ căng của các cơ hậu môn và chức năng của trực tràng.
• Chụp X – quang: Bác sĩ có thể đặt thuốc cản quang vào trực tràng để quan sát ruột già và trực tràng.
• Nội soi ruột kết: Bác sĩ có thể kiểm tra ruột kết bằng cách sử dụng thiết bị ống mềm có gắn đèn để kiểm tra ruột kết.

Biện pháp điều trị táo bón mãn tính

Táo bón mãn tính có thể điều trị bằng cách thay đổi chế độ ăn uống và phong cách sống. Tuy nhiên, các trường hợp nghiêm trọng có thể cần điều trị y tế để tránh các rủi ro không mong muốn. Cụ thể, một số biện pháp điều trị táo bón mãn tính có thể bao gồm:

1. Thay đổi chế độ ăn uống và phong cách sống

Táo bón kéo dài nhiều tháng có thể được cải thiện bằng cách cải thiện chế độ ăn uống. Cụ thể bác sĩ có thể đề nghị một số biện pháp cải thiện như:

• Ăn nhiều chất xơ với nhiều rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt. Bên cạnh đó, người bệnh nên tránh tiêu thụ các loại thực phẩm quá ít chất xơ như sữa, thịt và các loại thức ăn chế biến sẵn.
• Uống nhiều nước, bởi vì hệ thống tiêu hóa cần nước để đào thải các chất cặn bã ra khỏi cơ thể.
• Tập thể dục thường xuyên để giúp hệ thống tiêu hóa hoạt động tốt hơn. Vận động giúp các chất rắn di chuyển tốt hơn và ngăn ngừa tình trạng tắc nghẽn ruột. Người bệnh táo bón mãn tính có thể cần vận động tất cả các ngày trong tuần, 30 phút mỗi ngày để cải thiện các triệu chứng.
• Dành thời gian đi đại tiện mỗi ngày, mặc dù người bệnh có thể không thể đi đại tiện ngay lập tức. Ngoài ra, đi đại tiện ngay khi có nhu động ruột, trì hoãn nhu cầu đại tiện có thể khiến các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn.

2. Tập luyện cơ xương chậu

Đôi khi táo bón mãn tính có thể là do cơ xương chậu hoạt động không tốt, dẫn đến việc đào thải phân khó khăn. Các bài tập cơ xương chậu có thể hỗ trợ loại bỏ phân một cách dễ dàng hơn.

Người bệnh táo bón mãn tính có thể trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu để tập luyện cơ xương chậu.

3. Sử dụng thuốc

Nếu táo bón mãn tính nghiêm trọng hoặc liên quan đến các vấn đề đường ruột như Hội chứng ruột kích thích, bác sĩ có thể kê các loại thuốc kích hoạt nhu động ruột và hỗ trợ cải thiện táo bón. Các loại thuốc điều trị táo bón mãn tính có tác dụng:

• Giảm đau bụng
• Làm mềm phân
• Cải thiện căng thẳng khi đi đại tiện
• Tăng số lần đi đại tiện

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây táo bón, bác sĩ có thể đề nghị một số loại thuốc nhuận tràng như:

• Misoprostol hoạt động như một chất kích thích ruột để tăng cường nhu động ruột và kích thích đại tiện. Tuy nhiên thuốc không được chỉ định cho phụ nữ có thai để tránh co thắt ruột gây ảnh hưởng đến thai nhi.
• Colchicine có thể giúp người bệnh đi đại tiện nhiều hơn. Tuy nhiên thuốc không được khuyến khích sử dụng ở người có vấn đề về thận.
• OnabotulinumtoxinA là một chất làm mềm phân, hỗ trợ giảm đau cho người táo bón mãn tính. Thuốc thường được chỉ định ở người rối loạn cơ sàn chậu.

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể chỉ định một số loại thuốc và sản phẩm cải thiện tình trạng táo bón mãn tính như:

• Chất xơ bổ sung có thể tăng cường khối lượng và trọng lượng phân. Điều này giúp phân được đào thải ra khỏi cơ thể dễ dàng hơn.
• Thuốc làm mềm phân có thể hút nước từ ruột và làm mềm phân. Điều này có thể giúp phân trở nên mềm hơn.
• Các chất bôi trơn bao phủ phân có thể giúp phân đi ra khỏi cơ thể dễ dàng hơn và không gây đau.
• Chất nhuận tràng thẩm thấu hỗ trợ giữ nước trong phân. Điều này giúp người bệnh thường xuyên đi ngoài hơn và giữ phân luôn mềm hơn khi đi ra khỏi cơ thể. Tuy nhiên người bệnh tim và bệnh thận không nên sử dụng thuốc này để tránh mất cân bằng khoáng chất.
• Các chất nhuận tràng kích thích có thể làm cho ruột co lại và giúp phân di chuyển qua dễ dàng hơn.

Một số loại thuốc điều trị táo bón mãn tính có thể không phù hợp với tất cả mọi người. Các bác sĩ cũng khuyến cáo người bệnh nên sử dụng thuốc trong một thời gian ngắn để tránh các tác dụng phụ.

4. Phẫu thuật

Nếu các biện pháp điều trị nội khoa không thể cải thiện các triệu chứng táo bón, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật để cải thiện. Phẫu thuật thường được chỉ định ở người tắc nghẽn ruột, sa trực tràng (một phần ruột lòi ra khỏi cơ thể), nút hậu môn (xuất hiện các vết rách nhỏ ở hậu môn).

Ngoài ra, táo bón mãn tính có thể là do một phần của đại tràng hoạt động không bình thường. Phẫu thuật có thể cần thiết để cải thiện tình trạng này và ngăn ngừa các biến chứng.

Táo bón mãn tính nên ăn gì?

Bên cạnh các biện pháp điều trị, người bị táo bón mãn tính có thể bổ sung một số loại thực phẩm làm mềm phân và ngăn ngừa táo bón. Cụ thể các loại thực phẩm có thể giảm táo bón bao gồm:

• Mận khô chứa một lượng lớn chất xơ, có thể làm tăng trọng lượng và khối lượng phân, hỗ trợ ngăn ngừa táo bón.
• Táo rất giàu chất xơ, chiếm khoảng 17% nhu cầu được đề nghị mỗi ngày. Sử dụng táo thường xuyên có thể tăng cường lượng vi khuẩn tốt trong ruột, tạo thành các chuỗi axit béo ngắn, hỗ trợ làm mềm phân và giảm thời gian phân di chuyển trong ruột.
• Lê là một loại trái cây giàu chất xơ, hàm lượng fructose và sorbitol đặc biệt cao so với các loại trái cây khác. Fructose là một loại đường hấp thụ kém ở người và hỗ trợ hút nước vào phân, tăng cường nhu động ruột và cải thiện tình trạng táo bón.
• Kiwi chứa khoảng 2.3 gram chất xơ, khoảng 9% nhu cầu khuyến nghị hàng ngày. Nhiều nghiên cứu cho thấy ăn hai quả kiwi mỗi ngày trong 4 tuần có thể tăng tần suất đi đại tiện ở người bệnh táo bón mãn tính.
• Sung là một loại trái cây có thể thúc đẩy thói quen đại tiện khỏe mạnh ở người bệnh táo bón. Sử dụng khoảng 50 gram sung mỗi ngày trong 3 tuần liên tục có thể cải thiện tình trạng táo bón mãn tính.
• Các loại trái cây có múi như cam, bưởi, quýt là một nguồn chất xơ dồi dào có thể cải thiện các triệu chứng táo bón. Bên cạnh đó, trái cây có múi thường có thể bổ sung vitamin C và tăng cường hệ thống miễn dịch.
• Các loại rau xanh như rau bina và bông cải xanh rất giàu chất xơ, vitamin C, vitamin K và folate. Các loại rau xanh này có thể giúp phân di chuyển qua ruột nhanh hơn, hỗ trợ cải thiện táo bón mãn tính.
• Atiso có thể thúc đẩy nhu động ruột, giúp người bệnh đi đại tiện thường xuyên.
• Khoai lang chứa một lượng chất xơ không hòa tan lớn, chiếm khoảng 15% nhu cầu hàng ngày. Các chất xơ không hòa tan có thể tăng trọng lượng và khối lượng của phân, giúp phân đi ra cơ thể dễ dàng hơn.
• Các loại đậu chứa nhiều chất xơ, chiếm khoảng 80% nhu cầu hàng ngày. Các chất xơ này có thể tăng khối lượng phân và giảm táo bón.

Táo bón mãn tính là tình trạng táo bón kéo dài trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng. Tình trạng này có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý và tình trạng sức khỏe tiềm ẩn. Do đó người bệnh nên đến bệnh viện để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.