MỘT SỐ VẤN ĐỀ GÓI DỊCH Y TẾ CƠ BẢN (04/12/2014)

Ngày nay, cùng với khoa học kỹ thuật nói chung phát triển đạt trình độ cao thì khoa học kỹ thuật Y dược cũng cùng nhịp phát triển đó, đạt được nhiều tiến bộ rất đáng tự hào, mang lại những ứng dụng to lớn vì sức khỏe con người. Nhưng bên cạnh đó nó kéo theo chi phí y tế ngày càng gia tăng. Vì vậy tất cả các nước, nhất là các nước có thu nhập trung bình và thu nhập thấp đều tìm kiếm những giải pháp để giảm bớt những chi tiêu vào những dịch vụ đắt tiền, hướng tới các dịch vụ y tế phù hợp với chi phí phù hợp với khả năng chi trả.

MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ GÓI DỊCH VỤ Y TẾ CƠ BẢN

1. Dương Huy Liệu

Chủ tịch Hội Khoa học Kinh tế Y tế Việt Nam

Ngày nay, cùng với khoa học kỹ thuật nói chung phát triển đạt trình độ cao thì khoa học kỹ thuật Y dược cũng cùng nhịp phát triển đó, đạt được nhiều tiến bộ rất đáng tự hào, mang lại những ứng dụng to lớn vì sức khỏe con người. Nhưng bên cạnh đó nó kéo theo chi phí y tế ngày càng gia tăng. Vì vậy tất cả các nước, nhất là các nước có thu nhập trung bình và thu nhập thấp đều tìm kiếm những giải pháp để giảm bớt những chi tiêu vào những dịch vụ đắt tiền, hướng tới các dịch vụ y tế phù hợp với chi phí phù hợp với khả năng chi trả. Tuy nhiên với định hướng của nền y tế Việt Nam là công bằng, hiệu quả và phát triển chúng ta luôn hướng tới một nền y tế ngày càng phát triển, đáp ứng ngày càng nhiều nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng cao của nhân dân.  Bên cạnh đó chúng ta cũng không thể quên là Việt Nam là nước có mức thu nhập trung bình thấp, khả năng tiếp cận với các dịch vụ y tế kỹ thuật cao của một bộ phận nhân dân còn hạn chế. Vì vậy chúng ta rất cần quan tâm phát triển các dịch vụ y tế cơ bản, tạo điều kiện cho nhân dân tiếp cân và sử dụng ngày càng hiệu quả các dịch vụ y tế đó.

Với định hướng công bằng, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng luôn khuyến khích các quốc gia hướng tới bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân. “Mọi người dân được tiếp cận các dịch vụ y tế cần thiết (bao gồm các dịch vụ nâng cao sức khỏe, dự phòng, điều trị và phục hồi chức năng) và không phải chịu gánh nặng về tài chính”  (Nghị quyết Hội đồng Y tế Thế giới số 58.33,2005 và 64.9,2011)

Ở Việt Nam, Chính phủ đã và đang quan tâm và phát triển các dịch vụ y tế cơ bản tạo điều kiện cho người dân tiếp cận tốt nhất các dịch vụ y tế và dự phòng, nâng cao sức khỏe, khám chữa bệnh và phục hồi chức năng theo 2 “ kênh” hỗ trợ.

Thứ nhất, Chính phủ với nguồn lực của mình hoặc huy động các nguồn tài trợ cung cấp miễn phí cho nhân dân khá nhiều các dịch vụ y tế cơ bản như tiêm chủng, các chương trình mục tiêu y tế quốc gia, các hoạt động y tế dự phòng, các dịch vụ khám chữa bệnh không mất tiền của các đơn vị y tế cơ sở… Với mạng lưới y tế cơ sở, y tế dự phòng rộng khắp và tương đối phát triển, người dân đã và đang được hưởng các chăm sóc y tế thiết yếu. Kết quả là Việt Nam tuy là nước có mức thu nhập trung bình thấp nhưng nhiều chỉ số sức khẻo của người dân đã đạt được như nhiều nước có mức thu nhập trung bình khá, nhất là các chỉ số về tuổi thọ, sức khỏe bà mẹ, trẻ em…

Thứ hai, Chính phủ đã quan tâm phát triển BHYT và đạt mục tiêu hướng tới BHYT toàn dân. Tới nay đã có gần 70% dân số tham gia BHYT trong đó gần như toàn bộ người nghèo, trẻ em dưới 6 tuổi, đồng bào dân tộc vùng khó khăn đã có thẻ BHYT, tức là các đối tượng này đã và sẽ được hưởng các dịch vụ y tế không mất tiền.

BHYT trong nhiều năm qua đã tạo điều kiện về tài chính cho người dân tiếp cận các dịch vụ y tế cơ bản, thiết yếu và các dịch vụ y tế kỹ thuật cao. Tuy nhiên nhìn vào danh mục các dịch vụ y tế do quỹ BHYT chi trả chúng ta có thể thấy một số không ít các dịch vụ y tế cơ bản chưa có trong danh mục này. Trong khi đó có khá nhiều dịch vụ y tế kỹ thuật cao, nhiều loại thuốc mới đắt tiền đã có trong danh mục chi trả của BHYT. Để khắc phục tình trạng này, ngày 13/6/2014 đã ban hành luật sửa đổi bổ sung một số điều của luật BHYT. Một trong những nội dung quan trong nhất của luật này là quy định gói dịch vụ y tế cơ bản do quỹ bảo hiểm y tế chi trả “ 8. Gói dịch vụ y tế cơ bản do quỹ BHYT chi trả là những dịch vụ y tế thiết yếu để chăm sóc sức khỏe, phù hợp với khả năng chi trả của quỹ BHYT”  ( tiếp 8. Điều 1 luật sửa đổi, bổ sung một số điều của luật BHYT); Quốc hội cũng giao cho Chính phủ ban hành gói dịch vụ y tế cơ bản do quỹ BHYT chi trả. Đồng thời tại điều 24 về cơ sở khám bệnh, chữa bệnh BHYT luật cũng đã đưa ra quy định “Thanh toán theo định xuất là thanh toán theo mức chi phí được xác định trước theo phạm vi dịch vụ cho một đầu thẻ đăng ký tại cơ sở cung ứng dịch vụ y tế trong một khoảng thời gian nhất định”. Quy định này của luật nhằm tạo ra và hướng tới các dịch vụ y tế cơ bản vì khi BHYT thanh toán theo định xuất thì các cơ sở hiếm tiếp kiệm được kinh phí thì phải hướng tới các dịch vụ y tế cơ bản.

Khi xây dựng gói dịch vụ y tế cơ bản chúng ta cần quan tâm tới các khía cạnh sau:

–         Nguồn lực hữu hạn nhưng mong đợi thì vô hạn. Không quốc gia nào kể cả nước giàu, có đủ nguồn lực để trả cho mọi dịch vụ y tế mà người dân mong đợi, do đó cần xác định ưu tiên và gói dịch vụ y tế cơ bản là lựa chọn số một.

–         Xác định ưu tiên – gói dịch vụ y tế thường là kết quả của quá trình xác định ưu tiên nhằm tối đa kết quả sức khỏe đầu ra – sử dụng tốt nhất với nguồn lực hiện có  (dịch vụ nào, cho ai, cung ứng ở tuyến nào, bao phủ chi phí đền mức nào,…)

–         Tiếp cân phổ cập và công bằng – ám chỉ mọi người dân cần được tiếp đên những dịch vụ cơ bản này và được bảo vệ về tài chính khi sử dụng chúng; tăng tính công bằng trong sử dụng dịch vụ y tế và giảm nghèo bền vững.

–         Minh bạch – rõ ràng về quyền lợi được hưởng; trong BHYT nó chỉ rõ mối liên hệ giữa mức đóng BHYT và quyền được hưởng một cách thiết thực và hiệu quả.

Một số tiêu chí để lựa chọn gói dịch vụ y tế cơ bản

Trên lý thuyết, các dịch vụ được bao phủ phải:

–         Giải quyết các gánh năng bệnh tật chính của quốc gia (giải quyết gánh nặng bệnh tật của nhiều người). Câu hỏi chính: các vấn đề sức khỏe chính và các thiệt hại chúng mang lại cho xã hội là gì.

–         Có tính chi phí – hiệu quả (chọn những gói dịch vụ chi phí thấp nhưng cho cùng kết quả điều trị). Câu hỏi: các phương án điều trị hiện có để giải quyết các vấn đề sức khỏe trên, hiệu quả đến đâu và chi phí hết bao nhiêu. Nói tóm lại với số tiền đã có, BHYT phải lựa chọn các dịch vụ với chi phí hiệu quả cao nhất.

–         Tăng tính công bằng (các dịch vụ điều trị những bệnh mà nhiều người nghèo mắc). Câu hỏi: làm thế nào để chính sách về gói dịch vụ làm giảm sự chênh lệch về sức khỏe giữa các nhóm dân cư.

Quy trình ra quyết định về gói dịch vụ y tế cơ bản

Các quyết định về chọn lựa dịch vụ/ xác định ưu tiên thường không đơn giản, bởi nó phản ánh mong đợi của các nhóm dân số khác nhau, và ảnh hưởng đến nhiều đối tượng. Vì vậy cần có nhiều bên liên quan đến gói dịch vụ, như người dân/ bệnh nhân; bên cung ứng dịch vụ/ các công ty dược; bên giữ quỹ BHYT; Chính phủ; các chuyên gia về y tế/ xã hội/ kinh tế, ….  Mong đợi và quyền lợi của các nhóm này rất khác nhau, đôi khi mâu thuẫn nhau. Vì vậy để các bên có thể thống nhất được danh mục gói dịch vụ y tế cơ bản cần có các nghiên cứu về đánh giá công nghệ để có thêm các bằng chứng khoa học chứng minh cho sự cần thiết, tính phù hợp về chi phí, hiệu quả.