Bệnh Ho Gà Là Gì? Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Cách Điều Trị

Bệnh ho gà là bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp rất dễ lây lan. Triệu chứng điển hình người bệnh gặp phải đó là những cơn ho kéo dài và sau đó kèm theo tiếng thở gấp gáp khò khè gần giống tiếng gà. Mọi lứa tuổi đều có thể mắc bệnh tuy nhiên thường gặp và nguy hiểm nhất vẫn là trẻ sơ sinh. Người bệnh nên chủ động thăm khám khi có dấu hiệu, tuân thủ phác đồ điều trị để tránh biến chứng nguy hiểm về sau.

Bệnh ho gà là gì?

Bệnh ho gà (tên tiếng anh là Whooping cough) xảy đến khi đường hô hấp bị nhiễm khuẩn cấp tính do vi khuẩn Bordetella Pertussis gây ra. Bệnh lý này không ngoại trừ một ai tuy nhiên trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ với cơ địa nhạy cảm, sức đề kháng non yếu, người có tiền sử bệnh ho chính là đối tượng dễ mắc nhất. 

Bệnh ho gà có nguy hiểm không?

Người bệnh sẽ phải trải qua những cơn ho liên tiếp, dữ dội, dường như không thể dừng lại được. Đồng thời, tiếng thở rít, khò khè giống như tiếng gà gáy. Sau mỗi cơn ho có thể buồn nôn và nôn. Ho gà không chữa trị dứt điểm sẽ để lại biến chứng khôn lường, đặc biệt ở trẻ nhỏ bao gồm:

• Viêm phế quản, viêm phế quản phổi bội nhiễm
• Gây tử vong là biến chứng hay gặp nhất ở trẻ dưới 1 tuổi do ho liên tục dẫn tới ngừng thở.
• Những cơn ho kéo dài có thể khiến người bệnh bị lồng ruột, thoát vị ruột hoặc sa trực tràng.
• Một số trường hợp nặng do cơ thể người bệnh yếu có thể bị vỡ phế nang, tràn khí trung thất hoặc tràn khí màng phổi. 
• Ngoài ra bệnh ho gà có thể dẫn tới biến chứng viêm não để lại nhiều di chứng.

Dấu hiệu nhận biết bệnh ho gà

Các triệu chứng của bệnh ho gà sẽ phát triển theo từng giai đoạn từ khi ủ bệnh tới khi khởi phát. Đặc biệt với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ cha mẹ nên chú ý các biểu hiện bệnh của con để sớm phát hiện bệnh và điều trị. 

Dấu hiệu ho gà ở trẻ em

Bệnh xuất hiện ở trẻ nhỏ qua các giai đoạn. Ở mỗi giai đoạn sẽ có triệu chứng ở mức độ khác nhau. Dưới đây là các triệu chứng ho gà ở trẻ em qua từng gia đoạn:

• Thời gian ủ bệnh: 6 – 10 ngày hầu như thời gian này người bệnh chưa xuất hiện triệu chứng nào rõ ràng. 
• Giai đoạn viêm long đường hô hấp: 1 – 2 tuần kế tiếp với một số triệu chứng điển hình như: Sốt nhẹ, ho húng hắng, hắt hơi, sổ mũi. Vào tuần cuối những đợt ho có thể nặng hơn, dài hơn.
• Giai đoạn khởi phát: 1 – 6 tuần, một số trường hợp có thể kéo dài trên 10 tuần với các triệu chứng: Ho thành từng cơn, mỗi cơn ho thường có 15 – 20 tiếng ho liên tiếp và giảm bớt dần. Ho kèm đờm trắng khiến trẻ bị mệt, thậm chí ngừng thở do thiếu oxy. Mặt đỏ rực, tím tái, xuất hiện nước mắt nước mũi chảy liên tục, cổ nổi tĩnh mạch là những biểu hiện cha mẹ dễ nhận ra nhất ở giai đoạn này. 

• Giai đoạn phục hồi: Những cơn ho sẽ giảm dần, thân nhiệt hạ. Sau nhiều tháng lại tái phát và nặng hơn lần đầu có thể dẫn tới viêm phổi.

*Chú ý: Trong 14 ngày đầu khởi phát bệnh mỗi ngày sẽ xuất hiện khoảng 15 cơn ho, sau đó giảm dần. Sau mỗi cơn ho người bệnh sẽ kèm theo chứng mệt, khó thở, buồn nôn và nôn. Nếu không được điều trị kịp thời bệnh sẽ chuyển sang thể nặng, cơn ho sẽ kéo dài hơn, thời gian lâu hơn. Một số trẻ sơ sinh sẽ không bị ho trong thời gian bệnh khởi phát. Thay vào đó trẻ sẽ bị khó thở, phải gồng mình để thở thậm chí có thể bị ngừng thở tạm thời. 

Triệu chứng ho gà ở người lớn

Người lớn cũng là đối tượng có thể bị ho gà với các triệu chứng xuất hiện theo các giai đoạn như trẻ nhỏ. Tuy nhiên mức độ bệnh ở người lớn nhẹ hơn trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh. Một số biểu hiện điển hình như:

• Ho liên tục, dai dẳng và kéo dài kèm theo thở rít hoặc khó thở. 
• Sau khi nôn cảm thấy buồn nôn 
• Người bệnh mệt mỏi, đau nhức mình mẩy, có thể kiệt sức khi ho. 

Bệnh ho gà có lây không?

Các chuyên gia sức khỏe chỉ rõ ho gà là một căn bệnh truyền nhiễm và có thể dễ dàng lây lan nhanh chóng và trở thành dịch trong thời gian ngắn. Bệnh có thể lây qua con đường trực tiếp và gián tiếp. Cụ thể:

• Trực tiếp: Khi người bệnh ho, khạc, nhổ đờm sẽ phát ra những giọt bắn li ti chứa virus Bordetella ho gà. Người khỏe mạnh nếu vô tình hít phải những giọt bắn này sẽ bị virus xâm nhập vào cơ thể. Virus khi gặp điều kiện thuận lợi sẽ nhanh chóng lây lan và phát triển thành bệnh. 
• Gián tiếp: Người khỏe mạnh khi sử dụng chung đồ dùng cá nhân như cốc nước, khăn mặt, bàn chải của người bị bệnh cũng có thể bị nhiễm virus ho gà và phát bệnh. 

Nguyên nhân gây bệnh ho gà

Vi khuẩn Bordetella pertussis chính là tác nhân chủ yếu gây ra bệnh ho gà ở người. Đây là loại vi khuẩn có kích thước rất nhỏ, cấu tạo hai đầu nhỏ và không có khả năng di động. Tuy nhiên, một số nguyên nhân gây bệnh khác cần chú ý, đặc biệt ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là:

• Người khỏe mạnh hít phải giọt bắn chứa virus của người bị bệnh.
• Trẻ sơ sinh dưới 12 tháng tuổi chưa được tiêm chủng hoặc tiêm chưa đủ 3 mũi vắc xin cơ bản. 
• Trẻ được sinh ra bởi các mẹ có kháng thể phòng bệnh kém nên có khả năng lây nhiễm bệnh cao hơn trẻ khác. 
• Trẻ càng nhỏ khi mắc bệnh sẽ càng để lại biến chứng nặng nề.

Xét nghiệm chẩn đoán bệnh ho gà

Các biểu hiện lâm sàng của ho gà gần giống với những bệnh lý hô hấp khác. Vì thế trước khi đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, các bác sĩ sẽ yêu cầu tiến hành một số xét nghiệm:

• Xét nghiệm máu: Đây là xét nghiệm với mục đích kiểm tra lượng bạch cầu trong máu đang ở mức độ nào. Bạn sẽ bị nghi ngờ nhiễm khuẩn nếu số lượng bạch cao trong máu cao (> 10g/L). Kết hợp thêm một số triệu chứng lâm sàng khác các bác sĩ sẽ đưa ra kết luận bạn có bị mắc ho gà không. 

• Xét nghiệm dịch: Lấy dịch ở mũi và họng sau đó phết lam kính và nhuộm soi trên kính hiển vi quang học. Bác sĩ sẽ quan sát được có sự xuất hiện hình ảnh trực khuẩn 2 đầu nhỏ, gram âm hay không. 
• Chụp X-quang: Trường hợp nghi ngờ phổi bị tổn thương, bác sĩ sẽ đề nghị chụp X – quang để đánh giá mức độ viêm và lượng dịch xuất hiện trong phổi. 

Bên cạnh đó, các bác sĩ có thể tiến hành chẩn đoán để phân biệt bệnh ho gà với một số bệnh lý tương tự khác:

• Bệnh phó ho gà: Bệnh do cơ thể bị nhiễm vi khuẩn Bordetella parapertussis. Bệnh có biểu hiện bên ngoài khá giống với ho gà nhưng ít xuất hiện và nếu bị cũng nhẹ hơn. 
• Viêm amidan mãn tính: Có thể xuất hiện những cơn ho liên tục và kéo dài, nghẹ trọng cổ gây khó thở khi ngủ. 
• Viêm VA mãn tính: VA là cơ quan miễn dịch nằm ở vòm mũi họng, khi bị viêm có thể bị phù đại, dẫn tới chảy nước mũi, khó thở. 

Phương pháp điều trị bệnh ho gà

Phát hiện bệnh sớm, chủ động thăm khám ngay sau khi có triệu chứng chính là nguyên tắc điều trị bệnh ho gà, đồng thời cũng giảm nguy cơ lây nhiễm bệnh ra cộng đồng. 

Sử dụng thuốc Tây

Nếu bệnh nhân là trẻ nhỏ dưới 12 tháng tuổi các bác sĩ sẽ yêu cầu điều trị nội trú nhằm phát hiện và điều trị chứng bệnh ngưng thở, co giật kịp thời hoặc hút đờm dãi khi cần thiết. Ngoài ra, bác sĩ sẽ bù dinh dưỡng để tăng thêm sức đề kháng cho trẻ. Sau đó, bác sĩ sẽ chỉ định đơn thuốc phù hợp để kiểm soát và ngăn chặn bội nhiễm vi khuẩn bằng thuốc kháng sinh. Một số nhóm thuốc được sử dụng gồm:

• Erythromycin: Là kháng sinh chuyên đặc trị trực khuẩn gram âm Bordetella pertussis. Thông thường bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng liều 50mg/kg/ ngày và sử dụng liên tục trong 2 tuần. Tuy nhiên trường hợp bệnh đã trở nặng, cơ thể kháng thuốc, các bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng một số loại thuốc chuyên đặc trị các triệu chứng. 
• Cephalosporin/ Amoxicillin: Sử dụng hai loại kháng sinh này để chống bội nhiễm phổi.
• Trường hợp xảy ra biến chứng như co giật, nôn mửa các bác sĩ sẽ sử dụng thuốc phenobarbital, seduxen… để chống co giật, phù và suy hô hấp.

Điều trị bằng thuốc Tây y, đặc biệt đối với trẻ nhỏ cần tuân thủ theo đúng phác đồ chỉ định của bác sĩ. Tuyệt đối không được tự ý gia giảm liều lượng, mọi kích ứng trong quá trình dùng thuốc cần phải khai báo bác sĩ để xử lý kịp thời.

Mẹo chữa ho gà tại nhà

Sử dụng một số nguyên liệu tại nhà cũng là một phương pháp điều trị các triệu chứng do bệnh ho gà gây ra. Tuy nhiên đây chỉ là biện pháp hỗ trợ, không có tác dụng điều trị dứt điểm. 

• Bài thuốc từ tỏi: Tỏi giúp cơ thể tăng sức đề kháng, đồng thời có thể hạn chế được sự lây lan của virus, vi khuẩn gây bệnh. Người bệnh có thể ăn tỏi sống mỗi ngày hoặc có thể ép tỏi rồi lấy nước cốt, mỗi lần uống khoảng 5 giọt. Bài thuốc chữa ho gà từ tỏi chỉ sử dụng cho đối tượng mắc bệnh là người lớn, không áp dụng cho trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh. 

• Sử dụng lá hẹ: Thành phần trong lá hẹ có thể ức chế sự sinh trưởng của vi khuẩn Bordetella pertussis gây bệnh ho gà. Chuẩn bị khoảng 30 gam lá hẹ, ngâm rửa với nước muối để sạch bụi bẩn. Sau đó giã nát rồi lọc lấy nước cốt uống. Trường hợp ho kèm sốt có thể lấy bã lá hẹ đắp vào trán, nách có tác dụng hạ thân nhiệt hiệu quả. 
• Bài thuốc từ cỏ nhọ nồi: Cỏ nhọ nồi có tác dụng kháng khuẩn, tiêu viêm nên được truyền tai về bài thuốc chữa ho gà. Bạn lấy 20 gam dược liệu khô sau đó đem sắc cùng 500ml nước đợi khi cạn còn 200ml thì tắt bếp. Chia đều nước cốt sử dụng trong ngày. 
• Chữa ho gà bằng lá tía tô: Lá tía tô hỗ trợ tiêu diệt mầm bệnh, giảm viêm đường thở. Bài thuốc chữa bệnh ho gà từ lá tía tô thực hiện rất đơn giản. Lấy khoảng 10 gam lá tía tô sau đó đun sôi khoảng nửa tiếng rồi chắt lấy nước cốt chia đều uống trong ngày. 

Bài thuốc Đông y chữa ho gà

Trong Đông y, ho gà chính là giai đoạn đầu khi cơ thể bị mắc chứng phong tà phạm phế. Ban đầu ho từng tiếng một sau đó cơn ho liên tục kéo dài, đặc biệt ho nặng về đêm kèm thân nhiệt tăng. Để điều trị cần dùng bài thuốc sơ phong giải biểu, tuyên phế hóa đàm. 

• Bài thuốc 1: Hạnh nhân, lô căn mỗi vị 6g; thêm cúc hoa, bạc hà mỗi vị 3g; liên kiều, cát cánh mỗi vị 5g; sau đó thêm khoảng 7,5 g tang diệp. Tất cả rửa sạch thêm khoảng 750ml nước đem sắc tới khi nước cạn còn khoảng 2 bát con thì dừng. Đóng vào chai thủy tinh chia đều uống trong ngày, nên dùng khi ấm. 

• Bài thuốc 2: Chích ma hoàng 3 gam, thêm 6 gam đởm tinh, chích bác hộ gia giảm 15 gam, chích cam thảo 3 gam, bằng sa 1,5 gam đun sắc nhỏ lửa rồi uống đều đặn vào sáng và tối. Trước khi uống nên hâm lại cho nóng để dược tính trong thuốc phát huy tác dụng.
• Bài thuốc 3: Tang bạch bì, tỳ bà diệm, hạnh nhân mỗi vị 12g; bách bộ 24 gam. Thêm 3g tế tân, 9g sinh cam thảo và 60g mật ong. Lần 1 thêm 700ml nước sắc lấy 350ml; thêm 400ml nước lần 2 rồi sắc lấy 250ml. Chia đều 600ml thu được sau 2 lần sắc ra chai thủy tinh rồi uống 3 lần trong ngày.

Chăm sóc người bị bệnh

Các chuyên gia tại bệnh viện Nhiệt đới Trung Ương khuyến cáo ngoài điều trị bằng thuốc, người bệnh cũng cần thiết lập chế độ dinh dưỡng hợp lý để tăng cường sức để kháng, ức chế khả năng phát triển của vi khuẩn gây bệnh. 

Người bệnh nên bổ sung

• Ăn thực phẩm mềm, nhuyễn, nhiều nước như súp, cháo, nước ép trái cây, sinh tố rau củ quả.
• Bổ sung vào cơ thể thực phẩm giàu vitamin A, C, E như thịt đỏ, rau xanh, các quả họ nhà cam. 
• Bổ sung thức ăn giàu kẽm để tăng khả năng phục hồi đường thở
• Mỗi ngày nên uống 1 – 3 cốc nước mật ong ấm để kháng viêm, kháng khuẩn, dịu họng. 

Người bệnh nên kiêng

• Thức ăn nhiều đường, bơ, sữa: Những thức ăn này dễ gây kích ứng cổ họng gây ngứa rát và sản sinh ra đờm nhầy dẫn tới tình trạng ho càng nặng hơn. 
• Hạn chế thực phẩm chiên rán: Đồ ăn chiên rán chế biến sẵn tạo cam giác ngon miệng tuy nhiên lại không tốt cho hệ miễn dịch đường hô hấp. Vì thế người bị bệnh ho gà nên hạn chế ăn những thức ăn này. 
• Nói không thuốc lá, chất kích thích: Rượu bia, thuốc lá, đồ uống có ga không hề tốt cho sức khỏe của cổ họng. Nó sẽ khiến những cơn ho nặng hơn.
• Không ăn uống đồ ăn lạnh và cay: Đồ ăn, thức uống để quá lạnh và cay sẽ rất dễ kích thích vòm họng khiến những cơn ho trầm trọng hơn. Thậm chí những đồ ăn quá cay có thể khiến người bệnh bị sặc gây tắc thở, nguy hiểm tới tính mạng.

Phòng tránh dịch bệnh ho gà

Bệnh ho gà là bệnh lý hô hấp mà trẻ nhỏ, trẻ sơ sinh rất dễ mắc phải. Bệnh không chữa trị kịp thời có thể gây ra viêm phổi, sa trực tràng hoặc viêm não, thậm chí là tử vong. Chính vì vậy phụ huynh cần nêu cao tinh thần “phòng bệnh hơn chữa bệnh”.

• Cần tiêm vắc xin đủ 3 mũi cho trẻ theo đúng chương trình.
• Không tiếp xúc với người bị bệnh liên quan tới đường hô hấp. 
• Hướng dẫn trẻ vệ sinh sạch sẽ chân tay trước và sau khi ăn. 
• Trong gia đình có người bị ho gà cần giữ khoảng cách tiếp xúc ít nhất 2m, không sử dụng chung vật dụng cá nhân. 
• Thường xuyên vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, thông thoáng. 

Bệnh ho gà là bệnh lý nhiễm trùng cấp đường hô hấp phổ biến ở trẻ nhỏ dưới 1 tuổi. Bệnh có thể để lại diễn biến phức tạp và khôn lường. Chính vì thế chúng ta cần chủ động đi thăm khám, tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, kết hợp chế độ dinh dưỡng phù hợp để đẩy lùi bệnh.

Bài đọc thêm:

• Ho khan là gì? Dấu hiệu, cách chẩn đoán và điều trị
• Ho ra máu là dấu hiệu của bệnh gì, nguy hiểm không?