Ho Khan Là Gì? Dấu Hiệu, Cách Chẩn Đoán Và Điều Trị

Ho khan là hiện tượng ho nhưng không kèm theo chất đờm hay chất nhầy từ cổ họng. Triệu chứng này gây kích thích dẫn đến ngứa rát, khó chịu tại cổ họng. Ho khan kéo dài dai dẳng chính là cảnh báo những bệnh lý hô hấp nguy hiểm. Chuyên gia sức khỏe sẽ cung cấp đến bạn đọc đầy đủ kiến thức bệnh, cách điều trị và phòng tránh hiệu quả trong bài viết dưới đây.

Ho khan là gì, triệu chứng điển hình

Ho là phản ứng của hệ hô hấp để đẩy các tác nhân cản trở đường thở ra ngoài. Ho khan được hiểu là khi ho cổ họng không tiết ra chất đờm hay chất nhầy. Cổ họng bị kích thích và gây ra cảm giác ngứa họng, đau rát, khó chịu hoặc khàn tiếng. Khi ho bạn còn kèm theo các triệu chứng khác như ho từng cơn, kéo dài và không kiểm soát được. Ngoài ra người bệnh còn có thể gặp các triệu chứng kèm theo như:

• Sốt 38 – 40 độ
• Cảm giác ớn lạnh
• Cơ thể đau mỏi, nhợt nhạt
• Họng sưng đau do viêm
• Mất tiếng
• Buồn nôn và nôn
• Đau đầu, chóng mặt, sổ mũi
• Ra mồ hôi trộm
• Đau tức ngực, bụng…

Ho khan bình thường do kích ứng cổ họng gây ảnh hưởng tới công việc hàng ngày, bất tiện trong cuộc sống với người bệnh. 

Ho khan kéo dài nguy hiểm không?

Theo các bác sĩ bệnh viện Tai – Mũi – Họng Trung Ương, các cơn ho khan bình thường đều không nguy hiểm và có thể điều trị khỏi hẳn. Tuy nhiên nếu để cơn ho kéo dài, người bệnh ngày càng ho nhiều, ho dữ dội thì cần chú ý tới các bệnh lý nguy hiểm như: Viêm thanh quản, viêm xương chũm mạn tính thậm chí nếu nặng hơn có thể đối mặt với xở phổi, phù phổi hay ung thư phổi…

Dưới đây là 1 số biểu hiện ho khan nguy hiểm mà người bệnh cần nhận biết để điều trị sớm:

Ho khan kéo dài về đêm

Người bệnh thường bị ho nhiều về đêm và sáng sớm, ngày ho bình thường. Tình trạng này kéo dài sẽ ảnh hưởng tới giấc ngủ của bản thân người bệnh và các thành viên khác trong gia đình. Mệt mỏi, khó chịu, dễ bực tức và làm giảm hiệu suất làm việc là vấn đề nhiều người phải đối mặt.

Ho xuất hiện dịch đờm

Ho khan ở giai đoạn cấp sẽ không tiết ra đờm hay dịch nhầy. Tuy nhiên nếu ho khan đến giai đoạn có đờm thì người bệnh cần chú ý bởi đây chính là dấu hiệu cảnh báo bệnh hô hấp khác như: Viêm thanh quản, hen phế quản, tràn dịch phổi, phổi phù hoặc lao phổi…

Ho khan ra máu 

Ho khan liên tục kéo dài không có đờm nhầy nhưng lại xuất hiện máu xảy ra kèm theo các chứng nhưng sốt nhẹ, cân giảm. Lúc này bệnh đã chuyển sang thể nặng hơn có thể biến chứng của viêm phổi, lao phổi, hoặc một số trường hợp bị ung thư phổi. Hiện tượng ho khan kèm máu có thể xuất hiện đột ngột hoặc ngay sau khi bệnh nhân có hoạt động mạnh.

Ho thành từng cơn 

Người bệnh thường xuyên trải qua chứng ho không đờm liên tiếp theo từng cơn và chỉ xảy ra trong thời gian ngắn. Những cơn ho này tạo nên áp lực trong lồng ngực gây khó thở kèm theo đỏ mặt, chảy nước mắt, nước mũi. Cổ nổi rõ tĩnh mạch có thể khiến niêm mạc phế quản bị nhiễm trùng gây biến chứng giãn phế quản. 

Khi thấy bất kỳ triệu chứng nào của chứng ho khan, người bệnh nên chủ động đi thăm khám bác sĩ để có phương pháp chữa trị kịp thời và đúng cách, tránh những biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân gây ho khan

Xác định được nguyên nhân gây ho khan là cách tốt nhất để người bệnh tìm tới phương pháp điều trị và chăm sóc phù hợp. Theo thống kê nguyên nhân gây ra tình trạng này chủ yếu là sự ảnh hưởng của thời tiết, môi trường sống và một số bệnh lý khác như: 

• Bị cảm lạnh: Khi cảm lạnh cơ thể dễ bị nhiễm khuẩn và các vi khuẩn sẽ nhanh chóng xâm nhập và lây lan trong cổ họng, tấn công cơ quan hô hấp gây ra tình trạng ho khan. Sau cảm lạnh, người bệnh thường gặp chứng ho khan kéo dài đến vài tháng. Nếu không có cách trị dứt điểm bệnh có thể chuyển sang thể mãn kéo dài từ năm này sang năm khác.

• Hen suyễn: Bệnh nhân bị hen suyễn thường gặp phải các vấn đề về hô hấp trong đó có chứng ho khan, thở tít. Tình trạng này tái đi tái lại và thường xuất hiện vào ban đêm, khi làm việc gắng sức hoặc khi người bệnh bị nhiễm lạnh, cảm cúm. 
• Viêm xoang: Người bị viêm xoang bị ngạt mũi nên các chất nhầy từ xoang chảy xuống cổ họng và bị ứ lại vào ban đêm gây ho. Chứng ngạt mũi khiến người bệnh khi ngủ phải thở bằng miệng dẫn tới cổ họng bị khô và xuất hiện những cơn ho. 

• Trào ngược dạ dày: Các axit gây khó tiêu và ợ nóng trong dạ dày sẽ đẩy ngược lên thực quản sau đó tràn qua phổi khiến ho khan liên tục. Tình trạng này thưởng gây nguy hiểm dễ nhiễm trùng đường thở.
• Ung thư phổi: Một cơn ho khan liên quan tới bệnh ung thư phổi có thể kèm theo các triệu chứng khác như thở khò khè, thở rít, ho ra máu, giảm cân đột ngột, mất tiếng,…

Ngoài ra còn có một số nguyên nhân gây ra tình trạng ho khan như:

• Sự thay đổi đột ngột của thời tiết
• Do người bệnh làm việc trong môi trường ô nhiễm
• Do tác dụng phụ của một số loại thuốc như: thuốc ức chế men chuyển lisinopril (Prinivil, Zestril), enalapril (Vasotec), thuốc trị cao huyết áp…
• Do bị dị ứng với bụi bẩn, lông thú, phấn hoa
• Người hút thuốc hoặc hít phải khói thuốc

Chẩn đoán ho khan bằng cách nào và khi nào nên cần thăm khám?

Để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, khi tới thăm khám các bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm để chẩn đoán bệnh ho khan chính xác nhất. Sau khi khám sức khỏe tổng thể, bác sĩ sẽ đưa ra một số câu hỏi khảo sát liên quan tới triệu chứng lâm sàng của bệnh, đồng thời sẽ đưa ra một vài xét nghiệm bao gồm:

• Xét nghiệm hình ảnh: Có thể tiến hành chụp X-quang hoặc CT để kiểm tra các vấn đề ở ngực
• Đo phế dung: Bạn sẽ thở vào một thiết bị nhựa chuyên dụng trong y tế để các bác sĩ có thể kiểm tra chức năng phổi. 
• Thực hiện nội soi: Kiểm tra tình trạng đường thở, xác định trào ngược dạ dày gây viêm.

Ho khan thời gian đầu chỉ là bệnh lý hô hấp bình thường nhưng cũng có thể cảnh báo một số bệnh lý nguy hiểm, đặc biệt với trẻ nhỏ và người già. Do đó người bệnh không được chủ quan với bất kỳ triệu chứng nào. Bạn hãy thăm khám nay khi có các biểu hiện sau:

• Nếu ho khan kéo dài trên 5 ngày cần phải tới cơ sở y tế thăm khám ngay. 
• Nếu ho kéo dài trên 20 ngày, đã sử dụng đúng toa thuốc bác sĩ kê nhưng không giảm.
• Ho có kem theo hiện tượng thở rít, ho có máu, hơi thở nông, đau tức ngực.

Cách điều trị ho khan

Ho khan là bệnh lý hô hấp có thể chữa khỏi bệnh, tuy nhiên người bệnh cần đi thăm khám đúng và tuân thủ theo đúng chỉ định của bác sĩ. Một số phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:

Ho khan uống thuốc gì?

Căn cứ vào thể trạng, mức độ bệnh gặp phải, bác sĩ sẽ cân nhắc để đưa ra phác đồ thuốc Tây điều trị phù hợp. Một số nhóm thuốc được chỉ định gồm:

• Thuốc kháng histamin: Được bác sĩ chỉ định sử dụng trong trường hợp điều trị ho khan do bị dị ứng hoặc bị kích thích để ngăn chặn cơ thể sản sinh histamin gây hắt hơi và viêm mũi dị ứng. Alimemazin, chlopheniramin, desloratadine, promethazine… là một số thuốc kháng histamin có thể trong toa đơn của người bệnh.
• Thuốc chống viêm: Sử dụng thuốc này với mục đích giảm chứng đau đầu, mệt mỏi, đồng thời hạ thân nhiệt. Alphachymotrypsin là loại thuốc được sử dụng phổ biến trong đơn thuốc của bệnh nhân bị ho khan. 
• Thuốc giảm phản xạ ho: Thành phần của thuốc sẽ tác động trực tiếp lên trung tâm gây ho ở hành tủy làm giảm các cơn ho. Ngoài ra, loại thuốc này còn có công dụng an thần ức chế hô hấp. Hai loại thuốc sử dụng phổ biến là codein, dextromethorphan. 

• Một số kẹo ngậm ho với thành phần bạc hà, tinh dầu khuynh diệp, mật ong cũng sẽ làm giảm kích ứng, giảm đau rát họng đáng kể.

Lưu ý: Sử dụng thuốc Tây điều trị bệnh có ưu điểm là giảm ngay các triệu chứng bệnh. Tuy nhiên, bác sĩ khuyến cáo bệnh nhân không được lạm dụng thuốc bởi có thể sẽ gặp phải một số tác dụng phụ như chóng mặt, đau dạ dày, buồn ngủ,… Đặc biệt khi điều trị ho khan ở trẻ nhỏ cần tránh dùng nhóm thuốc codein.

Trị ho khan bằng mẹo dân gian 

Người bệnh nên áp dụng một vài mẹo dân gian trong quá trình điều trị bệnh. Đây đều là những cách trị bệnh đơn giản, dễ thực hiện với những nguyên liệu có sẵn trong nhà. 

• Trị ho khan bằng rau diếp cá và nước vo gạo: Chuẩn bị một nắm rau diếp cá rửa sạch bụi bẩn sau đó giã nhuyễn. Cho thêm khoảng 1 bát to nước vo gạo rồi đun sôi hỗn hợp khoảng 20 phút. Kiên trì thực hiện mỗi ngày uống 1 lần, có thể cho thêm chút đường cho dễ uống. Sau 1 tháng bạn sẽ thấy giảm ho, mát họng. 

• Dùng củ cải trắng: Củ cải trắng rửa sạch, gọt vỏ rồi mang xay nhuyễn. Thêm khoảng 2 – 3 thìa cà phê mật ong nguyên chất rồi mang hấp cách thủy hoặc hấp nồi cơm khoảng 15 phút. Chia đều hỗn hợp uống 3 lần 1 ngày, mỗi lần khoảng 3 thìa cà phê. Kiên trì sử dụng sau 2 tuần giảm hẳn chứng ho khan. 
• Sử dụng củ nghệ tươi: Lấy 1 củ nghệ tươi rửa sạch, giã nhỏ rồi thêm ít nước lọc cùng 5 gram đường phèn. Mang hỗn hợp trên đi chưng cách thủy khoảng 15 phút rồi sử dụng khi còn ấm. Duy trì thực hiện liên tục sau 20 ngày sẽ thấy tiến triển tích cực.

• Bài thuốc trị ho bằng gừng: Gừng tươi rửa sạch đất cát, cạo vỏ rồi thái thành lát nhỏ. Đem chưng cách thủy cùng đường phèn. Sử dụng hàng ngày sẽ giúp loại bỏ hàn khí trong cơ thể, làm ấm bụng và đẩy lùi những cơn ho hiệu quả. 

Bài thuốc Đông y trị bệnh ho khan

Bài thuốc Đông y sử dụng thảo dược thiên nhiên điều trị ho khan trên nguyên lý loại bỏ căn nguyên bệnh. Các bài thuốc này tập trung bổ phế, tiêu đờm, bảo vệ niêm mạc đường hô hấp. Đồng thời, thuốc Đông y tăng cường sức đề kháng, miễn dịch cho người bệnh. Một số bài thuốc được sử dụng gồm:

• Bài thuốc trị ho thể phong hàn: Triệu chứng kèm theo như lạnh, sốt nhẹ, ngạt mũi. Bài thuốc gồm có: 20 gam tía tô, 12 gam lá hẹ, 12 gam lá xương xông; kinh giới, gừng tươi mỗi vị 8 gam. Rửa sạch nguyên liệu rồi thêm 600ml nước sạch, sắc nhỏ lửa cho tới khi nước cạn còn khoảng 200ml thì tắt bếp. Chia đều mỗi ngày uống 2 lần. 

• Bài thuốc trị ho do phong nhiệt: Triệu chứng cổ họng khô, ho khan kèm ớn lạnh. Các vị thuốc gồm: Kim ngân 16 gam, lá dâu, rau má mỗi thứ 12 gam. Thêm vào cúc hoa, bạc hà, rễ chanh, lá hẹ mỗi vị 8 gam rồi mang sắc cùng 600ml nước. Đun nhỏ tới khi còn 200ml thì dừng lại, chia đều uống khi thuốc ấm. 
• Bài thuốc trị ho do phế âm hư: Triệu chứng ho không đờm, người đau nhức. Bài thuốc gồm có: rau má 20g, sao mật 16g, thêm lá chanh, lá tre mỗi vị 12g, quả sao vàng, cam thảo dây mỗi vị 8g. 

Những bài thuốc Đông y có ưu điểm lành tính, phù hợp với mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, do tính chất thẩm thấu từ từ, điều trị bệnh từ bên trong nên người bệnh cần kiên trì dùng thuốc mới thấy được hiệu quả. 

Ho khan nên ăn gì, kiêng gì để nhanh khỏi bệnh?

Ngoài điều trị bệnh bằng thuốc hay sử dụng mẹo dân gian thì việc thiết lập chế độ dinh dưỡng phù hợp cũng góp phần cải thiện triệu chứng của bệnh. 

Nhóm thực phẩm người bị ho không nên ăn:

• Kiêng đồ cay nóng: Người bị bệnh không nên ăn thức ăn cay nóng như ớt, kim chi, mù tạt,… bởi khi đó sẽ khiến cổ họng bị kích ứng, niêm mạc phổi bị sưng và các cơn ho sẽ kéo dài hơn. Ngoài ra đồ ăn cay nóng có ảnh hưởng tới hoạt động của dạ dày, gan, thận,… gây hại tới sức khỏe. 
• Đồ uống có ga, cồn: Rượu, bia, nước ngọt chính là đồ uống có thể gây ra tổn thương niêm mạc họng. Đồng thời các chất có hại trong loại đồ uống này có thể gây trào ngược dạ dày – nguyên nhân gây ra những cơn ho khan kéo dài liên tục. 
• Thực phẩm lạnh: Việc bạn dung nạp thức ăn, đồ uống lạnh sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển mạnh mẽ, gây ra đau rát ngứa họng và bị ho. 

Người bị ho nên ăn:

• Món ăn mềm, dạng lỏng dễ nuốt: Người bệnh bị ho khan thường kèm theo bị viêm amidan nên gặp khó khăn trong việc nuốt mọi thứ. Vì thế trong quá trình điều trị, bệnh nhân nên ăn thức ăn ở dạng mềm nhuyễn, dễ nuốt như cháo, súp,… để không gây tổn thương tới cổ họng, cung cấp đủ dinh dưỡng cho cơ thể. 
• Thực phẩm giàu vitamin C: Bổ sung rau củ quả chứa nhiều vitamin C như súp lơ, cam, bưởi,… sẽ giúp làm giảm các triệu chứng đau rát cổ, đồng thời tăng sức đề kháng cho cơ thể. Người bệnh có thể ăn trực tiếp hoặc xay sinh tố để đảo bữa.

• Ăn nhiều đồ ăn chứa nhiều tía tô, hành tây, tỏi: Những thành phần trong tía tô, hành tây, tỏi có thể kháng khuẩn, kháng viêm hiệu quả giúp người bệnh tiêu diệt tác nhân gây bệnh. 
• Sử dụng dấm táo: Axit tự nhiên và insulin prebiotic trong dấm táo có thể giúp giảm nhanh các cơn ho, đồng thời tiêu diệt vi khuẩn trong vòm họng. Tuy nhiên khi chế biến món ăn cần tìm mua giấm táo với tỉ lệ phần trăm vừa phải.

Phòng ngừa ho khan như thế nào?

Ho khan kéo dài không chỉ ảnh hưởng tới công việc hàng ngày mà còn khiến người bệnh phải đối mặt với những biến chứng nguy hiểm. Vì thế mỗi người hãy chủ động phòng ngừa bệnh bằng một số biện pháp sau đây:

• Tiêm chủng vắc xin phòng ngừa bệnh hô hấp: Các bác sĩ khuyến cáo chúng ta nên tiêm phòng đầy đủ các chủng vắc xin liên quan tới đường hô hấp như: vắc xin phòng cúm, ho gà, vắc xin phế cầu,…
• Giữ ấm cơ thể khi trời lạnh: Thời tiết lạnh chính là nguyên nhân gây ra tình trạng ho khan kéo dài, đặc biệt vào ban đêm. Do đó khi ngủ bạn không nên để điều hòa quá thấp hoặc đắp chăn quá mỏng để cơ thể được giữ nhiệt.

• Nói không với thuốc lá và khói thuốc: Theo nhiều chuyên gia sức khỏe, trong thuốc lá và khói thuốc chứa rất nhiều chất độc hại có thể làm tê liệt bào lông chuyển kích thích niêm mạc đường hô hấp gây ra tình trạng ho kéo dài. 
• Hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh hô hấp: Giọt bắn của người bị bệnh về đường hô hấp có thể là tác nhân lây bệnh cho người khỏe mạnh. Vì vậy, khi người thân, gia đình có người bị ho cần tuân thủ việc đeo khẩu trạng, vệ sinh sạch sẽ và giữ khoảng cách tối thiểu là 2m. 
• Cung cấp đủ nước cho cơ thể: Không được để cổ họng bị khô. Mỗi ngày bạn nên uống đủ 1,5 – 2 lít nước lọc. 
• Thể dục thể thao nâng cao sức khỏe: Tham gia một số hoạt động thể thao lành mạnh như chạy bộ, bơi lội, gym, yoga giúp cơ thể tăng cường sức đề kháng và hệ miễn dịch. 

Trên đây là toàn bộ thông tin cần biết về bệnh lý ho khan. Hy vọng bài viết sẽ hữu ích trong cẩm nang chăm sóc sức khỏe gia đình của quý bạn. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào bất thường hãy chủ động tới thăm khám bác sĩ để không phải đối mặt với những biến chứng nguy hiểm về sau.

Thông tin hữu ích:

• Bệnh ho gà là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị
• Ho ra máu là dấu hiệu của bệnh gì, nguy hiểm không?