Các xét nghiệm vi khuẩn Hp và lưu ý khi thực hiện
Xét nghiệm vi khuẩn Hp được thực hiện nhằm phát hiện sự hiện diện của xoắn khuẩn Helicobacter pylori trong cơ thể. Hiện nay, xét nghiệm này bao gồm 4 kỹ thuật chính là xét nghiệm máu, xét nghiệm phân, test hơi thở và nội soi dạ dày.
Xét nghiệm vi khuẩn Hp là gì? Khi nào cần thực hiện?
Xét nghiệm vi khuẩn Hp là xét nghiệm giúp phát hiện có sự hiện diện của vi khuẩn Helicobacter pylori (Hp) trong cơ thể hay không. Xét nghiệm này được thực hiện nhằm xác định nguyên nhân gây ra các vấn đề ở dạ dày – thực quản, từ đó đưa ra phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả nhất.
Vi khuẩn Hp là một loại xoắn khuẩn gram âm (-) có khả năng trung hòa dịch vị dạ dày bằng cách bài tiết men urease. Men urease làm tăng độ pH của dịch vị nhằm giúp vi khuẩn tồn tại và phát triển trong niêm mạc dạ dày. Tuy nhiên các độc tố do xoắn khuẩn này bài tiết có thể làm phá vỡ màng nhầy bảo vệ và kích thích phản ứng viêm ở niêm mạc.
Khác với các nguyên nhân thông thường, điều trị các vấn đề dạ dày – thực quản dương tính với vi khuẩn Hp đòi hỏi phải có kháng sinh đồ riêng biệt, phù hợp với độ nhạy cảm của vi khuẩn, khả năng đáp ứng và tình trạng sức khỏe của từng trường hợp.
Xét nghiệm vi khuẩn Hp được thực hiện trong những trường hợp sau:
- Khi cơ thể xuất hiện các triệu chứng ở đường tiêu hóa như nôn trớ thức ăn, đầy hơi, chướng bụng, hôi miệng, đau thượng vị, khó tiêu, nóng rát dạ dày, ợ chua, ợ hơi, buồn nôn, nôn mửa,…
- Thực hiện nhằm xác định nguyên nhân gây viêm loét dạ dày – tá tràng, trào ngược dạ dày thực quản,…
- Xét nghiệm vi khuẩn Hp cũng được thực hiện sau khi kết thúc liệu trình tiệt trừ vi khuẩn Hp nhằm xác định điều trị thành công hay thất bại
Ngoài ra, xét nghiệm vi khuẩn Hp cũng được chỉ định trong một số trường hợp không được đề cập trong bài viết.
Các kỹ thuật xét nghiệm vi khuẩn Hp phổ biến
Vi khuẩn Hp thường tồn tại và phát triển trong niêm mạc dạ dày. Tuy nhiên, vi khuẩn này cũng có thể hiện diện ở trong phân và nước bọt.
Do đó hiện nay có khá nhiều kỹ thuật xét nghiệm vi khuẩn Hp, bao gồm:
1. Xét nghiệm máu tìm kháng thể kháng vi khuẩn Hp
Khi vi khuẩn Helicobacter pylori xâm nhập vào cơ thể, hệ miễn dịch sẽ tạo ra kháng thể nhằm đối kháng với loại vi khuẩn này. Xét nghiệm máu giúp xác định sự hiện diện của kháng thể kháng vi khuẩn Hp trong huyết tương ở những đối tượng dương tính với vi khuẩn này.
Tuy nhiên, xét nghiệm máu hiếm khi được chỉ định để xác định sự hiện diện của xoắn khuẩn Hp do những nguyên nhân sau:
- Thực tế, vi khuẩn Hp có thể tồn tại một số lượng hạn chế ở cơ quan tiêu hóa nhưng không phát sinh vấn đề bất thường. Trong trường hợp này, xét nghiệm máu hầu như không tìm thấy kháng thể tương ứng.
- Một số trường hợp từng nhiễm vi khuẩn Hp và đã tiệt trừ hoàn toàn vi khuẩn này nhưng huyết tương vẫn chứa kháng thể trong khoảng vài tháng đến vài năm.
- Ở các đối tượng có chức năng đề kháng kém, hệ miễn dịch hầu như không có xu hướng đối kháng với vi khuẩn Helicobacter pylori.
Xét nghiệm máu có khả năng gây ra tình trạng dương tính giả cao nên chỉ được thực hiện bổ sung bên cạnh các phương pháp chẩn đoán khác.
2. Xét nghiệm phân
Một lượng nhỏ vi khuẩn Hp sẽ theo thức ăn di chuyển xuống đường ruột và được thải trừ qua phân. Do đó, xét nghiệm phân có thể tìm kiếm sự hiện diện của chủng vi khuẩn này trong ống tiêu hóa và giúp bác sĩ đưa ra phương hướng điều trị phù hợp.
Mặc dù cho kết quả chính xác và chi phí hợp lý nhưng kỹ thuật này gây ra nhiều bất tiện và phiền toái khi lấy bệnh phẩm. Hơn nữa, xét nghiệm phân cho kết quả chậm nên không thực sự tiện lợi đối với những bệnh nhân không có quá nhiều thời gian.
Tuy nhiên, xét nghiệm phân không gây đau và khó chịu như xét nghiệm máu và nội soi nên vẫn có khá nhiều người lựa chọn kỹ thuật này.
3. Nghiệm pháp hơi thở (test hơi thở)
Test hơi thở là kỹ thuật xét nghiệm vi khuẩn Hp được áp dụng phổ biến. Kỹ thuật này cho kết quả chính xác, không gây đau, khó chịu nên có thể thực hiện cho nhiều đối tượng – kể cả trẻ nhỏ.
Nghiệm pháp hơi thở được thực hiện bằng cách thổi hơi thở vào thiết bị có hình dáng giống quả bóng hoặc thiết bị có hình dạng giống máy quẹt thẻ ATM. Thiết bị này sẽ phân tích hơi thở và đưa ra kết quả dương tính/ âm tính với vi khuẩn Helicobacter pylori.
Thông thường, độ pH trong dạ dày xấp xỉ = 2. Tuy nhiên khi nhiễm Helicobacter pylori, vi khuẩn này có cơ chế sản sinh men urease nhằm trung hòa và làm tăng độ pH trong dịch vị. Ngoài ra trong quá trình thủy phân, men urease sẽ tạo ra NH3 (ammoniac) và CO2 (carbon dioxide).
Trong đó, carbon dioxide sẽ đi vào tuần hoàn máu, sau đó vào phổi và được đào thải qua hơi thở. Test hơi thở sử dụng nguyên lý này để xác định có sự hiện diện của vi khuẩn Hp trong dạ dày hay không.
Test hơi thở cho kết quả chính xác, thời gian thực hiện tương đối nhanh và không xâm lấn như xét nghiệm máu hay nội soi. Tuy nhiên, kỹ thuật này có chi phí khá cao nên nhiều bệnh nhân không có khả năng chi trả.
4. Nội soi dạ dày làm sinh thiết
Nội soi dạ dày là kỹ thuật chẩn đoán quan trọng đối với các vấn đề ở đường tiêu hóa trên. Kỹ thuật này được thực hiện bằng cách đưa ống nội soi chứa camera vào đường mũi/ đường miệng, sau đó đi xuống cổ họng, thực quản và dạ dày.
Hình ảnh từ camera ở thiết bị nội soi giúp bác sĩ xác định ổ viêm loét ở dạ dày, vết xước ở thực quản hoặc các khối u bất thường ở cơ quan tiêu hóa. Sau đó, bác sĩ có thể sinh thiết mô ở vị trí niêm mạc tổn thương để làm xét nghiệm Clo test hoặc nuôi cấy vi khuẩn Hp.
Sau khi có kết quả nuôi cấy, bác sĩ có thể xác định được sự hiện diện của vi khuẩn trong cơ quan tiêu hóa và làm kháng sinh đồ phù hợp với từng trường hợp.
Mặc dù nội soi gây khó chịu, xây xước niêm mạc và buồn nôn nhưng kỹ thuật này cho kết quả chính xác, không chỉ xác định được sự hiện diện của vi khuẩn mà còn đánh giá được mức độ thương tổn, đưa ra tiên lượng và hướng điều trị phù hợp nhất.
Một số lưu ý trước khi thực hiện xét nghiệm vi khuẩn Hp
Xét nghiệm vi khuẩn Hp là kỹ thuật chẩn đoán quan trọng đối với việc xác định nguyên nhân và hướng điều trị các bệnh lý ở dạ dày – thực quản. Tuy nhiên để kết quả xét nghiệm phản ánh khách quan nhất tình trạng bệnh lý, bạn cần lưu ý một số vấn đề trước khi thực hiện.
Các vấn đề cần chú ý trước khi thực hiện xét nghiệm vi khuẩn Hp, bao gồm:
- Thăm khám tại các phòng khám nhỏ có thể cho kết quả sai lệch, chi phí không hợp lý và tăng khả năng lây nhiễm chéo vi khuẩn Hp do thiết bị y tế chưa được vô trùng hoàn toàn. Vì vậy, cần thận trọng trong việc lựa chọn cơ sở y tế khi có ý định xét nghiệm vi khuẩn Hp.
- Phải nhịn ăn và sử dụng các thức uống (trừ nước lọc) trong ít nhất 4 – 6 giờ đồng hồ trước khi nội soi dạ dày và test hơi thở. Thời điểm thích hợp nhất để thực hiện các xét nghiệm này là vào sáng sớm.
- Khi test hơi thở, cần ngưng sử dụng kháng sinh và thuốc giảm tiết acid dạ dày trong ít nhất 14 ngày. Các loại thuốc này có thể ảnh hưởng đến độ pH của dịch vị, số lượng vi khuẩn trong dạ dày và ảnh hưởng đến độ khách quan của kết quả chẩn đoán.
- Nội soi dạ dày có thể gây xây xước và chảy máu niêm mạc, vì vậy trước khi thực hiện cần tránh dùng thuốc chống đông máu và thuốc chống viêm không steroid.
- Thông báo với bác sĩ tiền sử sức khỏe (đặc biệt là cao huyết áp, tiểu đường và các bệnh lý tim mạch) để tránh rủi ro khi thực hiện các kỹ thuật xét nghiệm vi khuẩn Hp.
- Có thể đề nghị bác sĩ gây mê khi thực hiện nội soi dạ dày để tránh cảm giác buồn nôn và khó chịu.
- Đối với xét nghiệm phân và xét nghiệm máu, cần thông báo với bác sĩ lịch sử dùng thuốc để hạn chế tình trạng kết quả xét nghiệm bị sai lệch.
Bài viết đã tổng hợp các xét nghiệm vi khuẩn Hp phổ biến nhất hiện nay. Mỗi kỹ thuật đều có các ưu điểm và mặt hạn chế nhất định. Vì vậy trước khi thực hiện, bạn nên trao đổi với bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn cụ thể nhằm lựa chọn kỹ thuật phù hợp nhất với khả năng tài chính và tình trạng bệnh lý.
Tham khảo thêm: Vi khuẩn HP dương tính là gì, có nguy hiểm không?
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!