Vảy Nến Thể Mảng: Cách Điều Trị Và Thông Tin Cần Biết
Vảy nến thể mảng là một trong những thể thường gặp của bệnh vảy nến (vẩy nến). Thể bệnh này điển hình bởi thương tổn có kích thước lớn, nổi cộm, thâm nhiễm, bề mặt có nhiều vảy bong và khu trú ở những vùng da tỳ đè. Hiện nay, điều trị vảy nến còn nhiều nan giải nên cần kết hợp giữa biện pháp y tế với cách chăm sóc và lối sống lành mạnh. Theo dõi bài viết này để hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh, biểu hiện đặc trưng và cách điều trị hiệu quả nhất.
Vảy nến thể mảng là gì?
Theo bác sĩ Nguyễn Thị Nhuần – Giám đốc chuyên môn Trung tâm Da liễu Đông y Việt Nam, vảy nến thể mảng là một trong những thể lâm sàng thường gặp của bệnh vảy nến. Thể bệnh này đặc trưng bởi tổn thương là các đám mảng màu đỏ, kích thước dao động từ 5 – 10cm hoặc hơn, nổi cộm hơn so với các thể khác và có giới hạn rõ với vùng da xung quanh. Thương tổn thường khu trú ở các vùng tỳ đè như khuỷu tay, đầu gối, ngực, lưng, xương cùng và mặt trước cẳng chân.
Vảy nến thể mảng là thể bệnh mãn tính, dai dẳng và dễ tái phát. Thể bệnh này chỉ khởi phát ở các trường hợp bệnh đã tiến triển từ vài năm trở lên. Tuy nhiên thể mảng là một trong những thể bệnh lành tính, chỉ gây thương tổn ngoài da và ngứa ngáy nhẹ. Bệnh gặp nhiều ở người từ 10 – 30 tuổi với tỷ lệ mắc bệnh đồng đều ở nam và nữ.
Mặc dù là bệnh lành tính và không gây nguy hiểm đến sức khỏe nhưng vảy nến nói chung và vẩy nến thể mảng đều tiến triển mãn tính và hầu như phát triển suốt đời. Hiện nay, điều trị và phòng ngừa bệnh lý này còn gặp nhiều nan giải do căn nguyên có nhiều điểm chưa sáng tỏ.
Biểu hiện của vảy nến thể mảng và hình ảnh nhận biết
Vảy nến thể mảng là một trong thể điển hình của bệnh vảy nến. Bác sĩ Nhuần cho biết, biểu hiện lâm sàng của thể bệnh này tương đối đồng nhất và không có sự khác biệt rõ rệt ở từng độ tuổi.
Triệu chứng lâm sàng của vảy nến thể mảng
Vảy nến thể mảng thường gây tổn thương ở các vùng tỳ đè, khu trú hoặc rải rác nhiều vị trí. Thương tổn do thể bệnh này thường có tính chất đối xứng và có thể gây ngứa ngáy nhẹ.
Nhận biết bệnh vảy nến thể mảng qua biểu hiện lâm sàng:
- Tổn thương là các mảng đỏ có kích thước từ 5 – 10cm hoặc hơn
- Giới hạn rõ, nền cứng và nổi cộm hơn so với các thể khác
- Bề mặt đám tổn thương có nhiều vảy trắng màu xà cừ hoặc trắng như sáp nến
- Vảy trắng nhiều lớp, dễ cạo, dễ bong, khi cạo vụn tạo thành bột mịn màu trắng
- Tổn thương có kích thước lớn hơn khi xuất hiện ở vùng ngực
- Số lượng vảy nhiều và tăng sinh nhanh
- Có khoảng 20 – 40% trường hợp gặp phải triệu chứng ngứa – nhất là trong giai đoạn tiến triển và da đổ nhiều mồ hôi
Vảy nến thể mảng tiến triển theo từng đợt, xen kẽ giữa các đợt vượng bệnh với các đợt thuyên giảm. Ngoài ra, mức độ triệu chứng còn phụ thuộc vào cơ địa, yếu tố sức khỏe và chế độ chăm sóc của từng trường hợp.
Hình ảnh bệnh vảy nến thể mảng
Nguyên nhân gây bệnh vảy nến thể mảng
Theo bác sĩ Nhuần, vảy nến là bệnh da liễu có cơ chế miễn dịch với vai trò của tế bào lympho T, bạch cầu đa nhân, cytokine, prostaglandin, eisaconoides, plasminogen, lymphokines và tăng nồng độ IgE, IgA, IgG trong huyết tương. Mặc dù được nghiên cứu từ lâu nhưng căn nguyên và cơ chế bệnh sinh vẫn còn nhiều điểm chưa sáng tỏ.
Hiện nay các nhà khoa học cho rằng, vảy nến thể mảng và các thể lâm sàng khác đều xuất phát di truyền (gen) dưới tác động của các yếu tố khởi động. Các yếu tố này kích thích gen gây bệnh nằm trên nhiễm sắc thể số 6, hoạt hóa tế bào lympho T, dẫn đến bất thường trong quá trình miễn dịch và tăng sinh tế bào thượng bì.
Tổn thương lâm sàng của bệnh vảy nến thực chất là hệ quả do quá trình tăng sản tế bào sừng. Thông thường, chu chuyển tế bào thượng bì kéo dài khoảng 20 – 30 ngày. Tuy nhiên ở người bị vảy nến, quá trình này chỉ dao động từ 2 – 4 ngày, dẫn đến tình trạng da viêm đỏ, thâm nhiễm, cứng cộm và bong nhiều vảy trắng.
Các nguyên nhân và yếu tố có khả năng gây bệnh vảy nến thể mảng:
- Yếu tố di truyền (gen): Nghiên cứu di truyền học cho thấy, người bị vảy nến đều có gen gây bệnh nằm trên nhiễm sắc thể số 6.
- Căng thẳng thần kinh: Căng thẳng thần kinh là một trong những yếu tố khởi phát và kích thích bệnh bùng phát mạnh. Ngoài ra, yếu tố này còn có vai trò trong cơ thể khởi phát bệnh viêm da cơ địa và các dạng tổn thương da mãn tính khác.
- Chấn thương cơ học vật lý: Tác động đè nén, ma sát, chấn thương, tai nạn,… có thể khởi động gen gây bệnh, hoạt hóa tế bào gây viêm, thúc đẩy các thành phần trung gian và dẫn đến tăng sinh tế bào sừng. Thống kê cho thấy, có khoảng 14% trường hợp khởi phát bệnh do chấn thương cơ học và vật lý.
- Viêm nhiễm: Các ổ viêm nhiễm do liên cầu khuẩn (viêm họng, viêm amidan) và virus ARN có men sao mã ngược có vai trò trong quá trình phát sinh và giai đoạn phát triển của vảy nến nói chung và vảy nến thể mảng nói riêng.
- Rối loạn chuyển hóa da: Da của người bị vảy nến có chỉ số sử dụng oxy cao hơn mức bình thường 400%. Tình trạng này thúc đẩy hoạt động tổng hợp ADN của lớp đáy, kích thích gián phân và tăng sinh tế bào thượng bì. Rối loạn chuyển hóa da dẫn đến tình trạng rút ngắn thời gian chu chuyển tế bào thượng bì còn lại 2 – 4 ngày (ở người khỏe mạnh là 20 – 30 ngày).
- Các yếu tố khác: Ngoài ra quá trình khởi phát và tiến triển của bệnh còn chịu ảnh hưởng của các yếu tố khác như rối loạn nội tiết tố, rối loạn chuyển hóa đường đạm, suy giảm hệ miễn dịch, thể trạng suy nhược,…
Chẩn đoán vảy nến thể mảng bằng cách nào?
Vảy nến thể mảng được chẩn đoán chủ yếu qua vị trí thương tổn và biểu hiện lâm sàng. Sau đó bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện một số kỹ thuật chẩn đoán khác như:
- Mô bệnh học da: Kỹ thuật này được thực hiện bằng cách sinh thiết mô da và quan sát dưới kính hiển vi. Hầu hết da của người bị vảy nến đều có hiện tượng dày sừng, á sừng và xốp bào. Hơn nữa, trong tế bào da xuất hiện IgG (kháng thể kháng lớp sừng) và yếu tố kháng nhân.
- Phương pháp cạo vảy Brocq: Đây là một trong kỹ thuật chẩn đoán đặc hiệu đối với bệnh vảy nến. Kỹ thuật này được thực hiện bằng cách dùng dao mổ hoặc thìa nạo cạo vảy da liên tục từ 20 – 100 lần. Bác sĩ sẽ dựa vào biểu hiện của da ở từng lần cạo để đưa ra chẩn đoán.
Vảy nến thể mảng là thể điển hình và dễ nhận biết. Tuy nhiên trong những trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể yêu cầu chẩn đoán phân biệt với các bệnh lý sau:
- Á sừng liên cầu
- Á vảy nến
- Bệnh chàm khô
Các phương pháp điều trị vảy nến thể mảng hiệu quả hiện nay
Vảy nến thể mảng là bệnh lý lành tính, hầu hết chỉ gây thương tổn ngoài, ngứa ngáy nhẹ và không ảnh hưởng đến cơ quan nội tạng. Tuy nhiên bệnh có thể gây vướng víu, khó chịu và ảnh hưởng không nhỏ đến ngoại hình, tâm lý.
Bác sĩ Nguyễn Thị Nhuần cho biết, điều trị vảy nến nói chung và vẩy nến thể mảng còn nhiều nan giải. Bởi phần lớn các loại thuốc và phương pháp mới chỉ giúp người bệnh cải thiện triệu chứng, ngăn ngừa tình trạng tái phát chứ không thể điều trị dứt điểm.
Vì vậy để hạn chế nguy cơ lạm dụng thuốc, giảm nhẹ thương tổn ngoài da và ngăn ngừa tình trạng tái phát, bạn nên luân phiên áp dụng các biện pháp y tế. Đồng thời cần kết hợp với lối sống lành mạnh và chế độ chăm sóc khoa học.
Chữa vảy nến thể mảng bằng thuốc
Vảy nến thể mảng là thể bệnh lành tính và hầu như chỉ gây tổn thương ngoài da. Vì vậy bác sĩ chủ yếu chỉ định thuốc bôi ngoài da để làm giảm vảy bong, cải thiện viêm đỏ và ngứa ngáy. Ở những trường hợp có tổn thương lan rộng và tái phát nhiều lần, có thể cân nhắc sử dụng thuốc uống khi cần thiết.
Các loại thuốc được dùng trong điều trị vảy nến thể mảng:
- Thuốc Goudron: Thuốc có tác dụng khử oxy, được chiết xuất từ than đá hoặc chưng cất thủy phân từ một số loại gỗ như gỗ cây thông. Loại thuốc này thường được dùng trong điều trị chàm, vảy nến nhằm làm tan nhiễm cộm, loại bỏ vảy bong và làm giảm tổn thương da. Tuy nhiên thuốc có mùi hắc, màu đen và có thể gây viêm nang lông nếu sử dụng dài ngày.
- Thuốc mỡ salicylic acid: Salicylic acid là hoạt chất có tác dụng bạt sừng, bong vảy và giảm hiện tượng á sừng. Tuy nhiên loại thuốc này chỉ đem lại hiệu quả với những trường hợp chưa xuất hiện thâm nhiễm và cứng cộm.
- Thuốc mỡ corticoid: Thuốc mỡ corticoid được sử dụng phổ biến trong điều trị vẩy nến thể mảng. Thuốc có tác dụng chống viêm và giảm vảy bong bằng cách ức chế hoạt động miễn dịch. Tuy nhiên corticoid dạng bôi có thể gây giãn mạch, rạn da, mỏng da và nổi mụn trứng cá. Vì vậy hiện nay, loại thuốc này chỉ được dùng theo đợt (mỗi đợt kéo dài 20 – 30 ngày) và thường được chỉ định xen kẽ với các loại thuốc khác.
- Thuốc bôi Anthralin 0.1 – 0.3%: Thuốc Anthralin thường được sử dụng trong điều trị ngắn hạn. Thuốc có tác dụng khử oxy và ức chế enzyme điều hòa việc sử dụng men G6-PDH. Khi sử dụng thuốc, nên tránh tắm nước nóng sau khi thoa thuốc ít nhất 1 giờ đồng hồ và tránh để thuốc dây vào những vùng da nhạy cảm.
- Thuốc mỡ Calcipotriol: Calcipotriol là chất đồng đẳng với vitamin D3, có tác dụng biệt hóa tế bào sừng, ức chế tăng sinh tế bào thượng bì, ức chế các chất tiền viêm và tác động vào tế bào lympho T. Loại thuốc này được chứng minh có hiệu quả lâm sàng tốt hơn so với corticoid. Tuy nhiên thuốc mỡ Calcipotriol có thể để lại dát thâm kéo dài, nguy cơ tăng canxi huyết và chi phí cao hơn các loại thuốc khác.
- Thuốc uống Retinoid: Retinoid là dẫn xuất của vitamin A và được sử dụng khi vảy nến thể mảng lan tỏa trên phạm vi rộng. Thuốc hoạt động bằng cách biệt hóa tế bào, điều hòa quá trình tăng trưởng, làm chậm tăng sản tế bào biểu bì và bình thường hóa quá trình chuyển hóa của da. Mặc dù đem lại nhiều lợi ích nhưng Retinoid dạng uống có thể gây viêm môi, rụng tóc, khô miệng, viêm kết mạc,…
- Thuốc kháng histamine tổng hợp: Thuốc kháng histamine tổng hợp thường được sử dụng để giảm ngứa và cải thiện thương tổn trên da. Loại thuốc này tương đối an toàn và phù hợp với nhiều đối tượng.
- Vitamin và viên uống bổ sung: Thực tế cho thấy, việc sử dụng các viên uống chứa vitamin H3, Biotin, Vitamin B12, C và A có thể cải thiện triệu chứng của bệnh vảy nến nói chung và vảy nến thể mảng nói riêng. Vì vậy ở những trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định kết hợp với các viên uống bổ sung
Vảy nến thể mảng là một trong những thể lâm sàng lành tính và hầu như không gây nguy hiểm đến sức khỏe. Do đó, bác sĩ rất hiếm khi chỉ định các loại thuốc uống có khả năng ức chế miễn dịch như Cyclosporin A, Methotrexate,…
Quang hóa trị liệu (liệu pháp ánh sáng)
Quang hóa trị liệu là biện pháp sử dụng tia UV nhân tạo để biệt hóa tế bào, ức chế các chất tiền viêm và bình thường hóa quá trình chuyển hóa của da. Biện pháp này được đánh giá cao về hiệu quả cải thiện thương tổn lâm sàng – đặc biệt là trong giai đoạn vượng và tái phát.
So với sử dụng thuốc, quang hóa trị liệu có độ an toàn tương đối cao và ít gây độc lên cơ quan nội tạng. Tuy nhiên biện pháp này có thể gây ra một số tác dụng phụ như nổi phỏng nước, ngứa, đỏ da, buồn nôn và tăng tốc độ lão hóa da.
Biện pháp khắc phục vảy nến thể mảng ngay tại nhà
Điều trị bệnh vảy nến thể mảng còn nhiều nan giải và khó khăn. Vì vậy song song với biện pháp y tế, bạn nên thực hiện một số cách khắc phục bệnh ngay tại nhà. Kết hợp biện pháp tại nhà với điều trị y tế giúp kiểm soát tổn thương, hạn chế tần suất sử dụng thuốc và giảm nguy cơ phát sinh các tác dụng không mong muốn.
Một số biện pháp khắc phục vảy nến thể mảng ngay tại nhà, bao gồm:
- Tắm/ ngâm nước ấm: Người bị vảy nến nên tắm nước ấm 1 lần/ ngày để làm mềm da và hỗ trợ loại bỏ vảy bong. Ngoài ra, biện pháp này còn giúp làm dịu vùng da kích ứng, giảm viêm đỏ và ngứa ngáy.
- Thoa kem dưỡng ẩm: Sử dụng kem dưỡng thường xuyên có thể hạn chế tình trạng da khô, bong vảy, viêm đỏ và nhiễm cộm. Ngoài tác dụng cấp ẩm, kem dưỡng còn chứa nhiều thành phần có lợi giúp tăng cường độ săn chắc của da, giảm tăng sinh tế bào thượng bì và phục hồi màng lipid.
- Phơi nắng 5 phút/ ngày: Vitamin D trong ánh nắng mặt trời được chứng minh là có tác dụng trong việc ức chế các chất tiền viêm và ngăn chặn sự tăng sinh quá mức của tế bào sừng. Vì vậy, tắm nắng 5 phút/ ngày trong khung giờ 6 – 9 giờ sáng có thể cải thiện thương tổn da và hạn chế vảy nến tái phát.
- Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng thần kinh là yếu tố nội giới có vai trò quan trọng trong cơ chế khởi phát và tiến triển của bệnh vảy nến. Để làm giảm thương tổn da, cần thực hiện các hoạt động giúp kiểm soát căng thẳng như giảm khối lượng công việc, dành thời gian nghỉ ngơi, ngủ đủ giấc, tập yoga,…
Chăm sóc & phòng ngừa vảy nến thể mảng tái phát
Vảy nến rất dễ tái phát, bởi vậy bên cạnh các phương pháp y tế, bạn nên dự phòng tái phát với một số biện pháp phòng ngừa và chăm sóc sau:
- Nên tránh tâm lý lo lắng, bi quan và căng thẳng kéo dài. Các yếu tố này có thể kích thích bệnh lan rộng, tiến triển phức tạp và hạn chế mức độ đáp ứng với điều trị.
- Tuyệt đối không chà xát mạnh lên vùng da tổn thương. Để loại bỏ vảy bong, nên ngâm da với nước ấm và massage nhẹ nhàng.
- Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học và sinh hoạt điều độ để nâng cao miễn dịch và thể trạng. Khi sức khỏe tổng thể được cải thiện, các triệu chứng do vảy nến thể mảng có xu hướng thuyên giảm đáng kể.
- Hầu hết các loại thuốc được sử dụng trong điều trị vảy nến đều có thể gây ra nhiều tác dụng phụ. Vì vậy, chỉ sử dụng thuốc khi có chỉ định và phải tuân thủ tuyệt đối hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
- Hạn chế các chất kích thích, rượu bia, cà phê và thuốc lá.
- Tập thể dục thường xuyên cũng có thể hỗ trợ điều trị và dự phòng tái phát bệnh vảy nến. Vì vậy, bạn nên dành 30 phút/ ngày để thực hiện các bộ môn luyện tập có cường độ nhẹ nhàng.
Vảy nến thể mảng là một trong những thể thường gặp của bệnh vảy nến. Mặc dù không gây nguy hiểm đến sức khỏe nhưng thể bệnh này có đặc tính dai dẳng, mãn tính và gây ảnh hưởng không nhỏ đến ngoại hình. Vì vậy bạn nên chủ động thăm khám, điều trị y tế và chăm sóc đúng cách để kiểm soát thương tổn ngoài da và hạn chế nguy cơ bệnh tái phát.
Xem thêm: