Trào ngược dạ dày ra máu: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Trào ngược dạ dày ra máu là một trong những biến chứng nghiêm trọng của bệnh trào ngược dạ dày thực quản. Tình trạng này không chỉ gây ra cảm giác đau đớn, khó chịu mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người bệnh. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như thiếu máu, suy giảm sức khỏe nghiêm trọng, và thậm chí đe dọa tính mạng. Các triệu chứng phổ biến của trào ngược dạ dày ra máu bao gồm nôn ra máu, phân đen, và đau tức vùng thượng vị. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu này và tìm kiếm sự trợ giúp y tế nhanh chóng là vô cùng quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Định nghĩa trào ngược dạ dày ra máu

Trào ngược dạ dày ra máu là tình trạng khi dịch dạ dày, bao gồm cả axit, trào ngược lên thực quản và có thể gây tổn thương niêm mạc. Trong trường hợp nặng, dịch này có thể dẫn đến hiện tượng xuất huyết, khi máu chảy vào thực quản và dạ dày. Điều này gây ra các triệu chứng như nôn ra máu, phân đen hoặc máu trong phân, cùng với những cảm giác đau đớn và khó chịu nghiêm trọng. Tình trạng này không chỉ gây nguy hiểm mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Nguyên nhân trào ngược dạ dày ra máu

Trào ngược dạ dày ra máu có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, được chia thành hai nhóm chính: nguyên nhân do bệnh lý và nguyên nhân không do bệnh lý. Mỗi nhóm có những đặc điểm và yếu tố nguy cơ riêng biệt.

Nguyên nhân do bệnh lý

• Viêm loét dạ dày: Đây là nguyên nhân chính gây ra tình trạng trào ngược dạ dày ra máu. Khi niêm mạc dạ dày bị tổn thương bởi viêm loét, việc sản xuất axit dư thừa có thể gây chảy máu, nhất là khi vết loét tiến triển nghiêm trọng.
• Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Người bị GERD có thể gặp phải tình trạng trào ngược axit dạ dày lên thực quản và gây tổn thương. Trong trường hợp nặng, các tổn thương này có thể dẫn đến chảy máu.
• Hội chứng Mallory-Weiss: Đây là một hội chứng đặc trưng bởi các vết rách ở thực quản do nôn mửa mạnh, khiến máu có thể chảy ra ngoài. Tình trạng này có thể xảy ra khi bệnh nhân bị trào ngược dạ dày.
• Ung thư dạ dày hoặc thực quản: Các khối u ung thư trong dạ dày hoặc thực quản có thể gây chảy máu khi bị tổn thương, dẫn đến trào ngược dạ dày ra máu.
• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa: Đây là tình trạng có thể xảy ra ở những bệnh nhân bị xơ gan. Áp lực tĩnh mạch cửa gia tăng có thể gây vỡ các mạch máu nhỏ trong dạ dày và thực quản, dẫn đến chảy máu.

Nguyên nhân không do bệnh lý

• Sử dụng thuốc không đúng cách: Việc sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) hay thuốc giảm đau dài ngày có thể làm mòn niêm mạc dạ dày và gây loét, dẫn đến chảy máu. Điều này có thể làm tình trạng trào ngược dạ dày trở nên nghiêm trọng hơn.
• Rượu bia và thuốc lá: Sử dụng rượu bia và thuốc lá có thể làm giảm khả năng tự bảo vệ của dạ dày, khiến niêm mạc dễ bị tổn thương và gây xuất huyết. Các chất này còn làm tăng axit dạ dày, gây trào ngược.
• Chế độ ăn uống không hợp lý: Một chế độ ăn uống chứa nhiều thức ăn cay, chua, hay nhiều dầu mỡ có thể làm tăng axit trong dạ dày, dẫn đến trào ngược và gây tổn thương niêm mạc, từ đó có thể gây chảy máu.
• Stress và căng thẳng kéo dài: Stress có thể gây ảnh hưởng xấu đến hệ tiêu hóa, làm gia tăng axit dạ dày, gây loét hoặc viêm dạ dày, từ đó dẫn đến tình trạng trào ngược và xuất huyết.

Việc hiểu rõ các nguyên nhân này sẽ giúp người bệnh dễ dàng nhận diện và phòng ngừa tình trạng trào ngược dạ dày ra máu, từ đó tìm ra phương pháp điều trị hiệu quả.

Biểu hiện của trào ngược dạ dày ra máu

Trào ngược dạ dày ra máu có thể gây ra nhiều biểu hiện khác nhau, từ các triệu chứng nhẹ cho đến nghiêm trọng. Việc nhận diện kịp thời những dấu hiệu này là rất quan trọng để có thể điều trị hiệu quả.

• Nôn ra máu: Một trong những triệu chứng đặc trưng của trào ngược dạ dày ra máu là nôn ra máu, có thể là máu tươi hoặc máu có màu đen như bã cà phê, tùy vào mức độ tổn thương dạ dày.
• Phân đen: Khi máu bị tiêu hóa trong dạ dày và ruột, phân sẽ có màu đen hoặc đỏ tươi, biểu hiện cho thấy có sự xuất huyết trong đường tiêu hóa.
• Đau bụng và cảm giác nặng nề: Người bệnh có thể cảm thấy đau hoặc tức vùng thượng vị (vùng trên rốn), cảm giác đầy bụng hoặc khó chịu sau khi ăn.
• Khó thở và mệt mỏi: Khi lượng máu bị mất nhiều, bệnh nhân có thể cảm thấy mệt mỏi, thở gấp, hoặc chóng mặt, dấu hiệu cho thấy cơ thể đang bị thiếu máu.
• Ợ nóng và buồn nôn: Tình trạng trào ngược axit dạ dày có thể kèm theo triệu chứng ợ nóng, buồn nôn hoặc cảm giác muốn nôn, đặc biệt là sau khi ăn các thức ăn cay hoặc dầu mỡ.

Biến chứng của trào ngược dạ dày ra máu

Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, trào ngược dạ dày ra máu có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh. Các biến chứng này cần được quan tâm và điều trị sớm.

• Thiếu máu: Mất máu kéo dài có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu, gây mệt mỏi, yếu ớt, và chóng mặt. Thiếu máu nghiêm trọng có thể làm giảm khả năng cung cấp oxy cho cơ thể, ảnh hưởng đến chức năng của các cơ quan.
• Viêm loét dạ dày: Nếu trào ngược dạ dày ra máu không được kiểm soát, có thể dẫn đến tình trạng viêm loét dạ dày nặng hơn, tăng nguy cơ xuất huyết và tổn thương niêm mạc dạ dày.
• Nhiễm trùng và viêm ruột: Nếu máu bị trào ngược và đi vào ruột, có thể gây nhiễm trùng hoặc viêm ruột, làm tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.
• Thủng dạ dày hoặc thực quản: Trong một số trường hợp nghiêm trọng, trào ngược dạ dày có thể dẫn đến thủng dạ dày hoặc thực quản, là một biến chứng cực kỳ nguy hiểm và cần cấp cứu y tế ngay lập tức.
• Sốc do mất máu: Mất máu cấp tính và nghiêm trọng có thể gây sốc, một tình trạng cấp cứu đe dọa tính mạng, cần được điều trị nhanh chóng để duy trì sự ổn định của cơ thể.

Nhận diện kịp thời các biểu hiện và biến chứng này sẽ giúp người bệnh có thể được can thiệp điều trị sớm, tránh các hậu quả nghiêm trọng.

Đối tượng có nguy cơ cao

Trào ngược dạ dày ra máu không phải ai cũng có nguy cơ mắc phải, nhưng có một số nhóm người dễ gặp phải tình trạng này hơn những nhóm khác. Việc nhận diện được những đối tượng này có thể giúp nâng cao ý thức phòng ngừa và kiểm soát bệnh hiệu quả hơn.

• Người bị viêm loét dạ dày: Những người có tiền sử viêm loét dạ dày có nguy cơ cao bị xuất huyết khi tình trạng viêm loét tiến triển nghiêm trọng và không được điều trị đúng cách.
• Người bị bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Người mắc GERD có nguy cơ cao gặp phải trào ngược dạ dày ra máu nếu tình trạng trào ngược kéo dài và gây tổn thương nghiêm trọng cho niêm mạc thực quản và dạ dày.
• Người sử dụng thuốc giảm đau dài ngày: Việc sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) hoặc các loại thuốc giảm đau có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày và gây loét, từ đó dẫn đến chảy máu.
• Người uống rượu bia thường xuyên: Rượu bia làm gia tăng axit dạ dày và giảm khả năng bảo vệ của niêm mạc dạ dày, dẫn đến nguy cơ xuất huyết cao hơn, nhất là khi uống rượu quá mức.
• Người hút thuốc lá: Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ làm giảm khả năng bảo vệ của dạ dày, tạo điều kiện cho tình trạng viêm loét dạ dày phát triển và gây xuất huyết.
• Người có bệnh lý xơ gan hoặc tăng áp lực tĩnh mạch cửa: Người bệnh xơ gan hoặc tăng áp lực tĩnh mạch cửa có nguy cơ cao gặp phải tình trạng trào ngược dạ dày ra máu do các mạch máu trong dạ dày và thực quản dễ bị vỡ.
• Người có chế độ ăn uống không hợp lý: Một chế độ ăn uống chứa nhiều đồ ăn cay, chua, dầu mỡ, hoặc thói quen ăn uống không lành mạnh có thể làm gia tăng axit trong dạ dày, dẫn đến các vấn đề về tiêu hóa và có thể gây xuất huyết.

Những nhóm người trên cần đặc biệt chú ý đến sức khỏe dạ dày và thực hiện các biện pháp phòng ngừa để giảm thiểu nguy cơ mắc phải tình trạng trào ngược dạ dày ra máu.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Trào ngược dạ dày ra máu có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng, vì vậy, khi gặp phải những triệu chứng sau, bạn cần nhanh chóng gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

• Nôn ra máu hoặc phân đen: Nếu bạn nôn ra máu hoặc phân có màu đen, đó có thể là dấu hiệu của xuất huyết trong dạ dày. Đây là một triệu chứng cảnh báo nghiêm trọng và cần được khám chữa ngay lập tức.
• Đau bụng dữ dội: Khi cơn đau bụng trở nên nghiêm trọng và kéo dài, đặc biệt là vùng thượng vị, kèm theo các triệu chứng như nôn hoặc ợ nóng, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Mệt mỏi, chóng mặt, khó thở: Nếu bạn cảm thấy mệt mỏi, chóng mặt, hoặc khó thở, đặc biệt là sau khi ăn hoặc khi đứng dậy, điều này có thể là dấu hiệu của thiếu máu do mất máu nhiều.
• Tình trạng không cải thiện sau khi thay đổi chế độ ăn uống: Nếu bạn đã thay đổi chế độ ăn uống nhưng tình trạng trào ngược không cải thiện hoặc có chiều hướng xấu đi, cần đi khám để xác định nguyên nhân và có phương pháp điều trị thích hợp.
• Chảy máu kéo dài hoặc tái phát: Nếu tình trạng chảy máu tái phát hoặc kéo dài, dù bạn đã thực hiện điều trị, bác sĩ sẽ cần kiểm tra để loại trừ các biến chứng nguy hiểm như ung thư hoặc các vấn đề khác trong dạ dày và thực quản.

Việc gặp bác sĩ kịp thời sẽ giúp phát hiện sớm và điều trị dứt điểm các nguyên nhân gây trào ngược dạ dày ra máu.

Chẩn đoán

Để xác định chính xác tình trạng trào ngược dạ dày ra máu và nguyên nhân gây ra triệu chứng này, bác sĩ sẽ thực hiện các xét nghiệm và kiểm tra cần thiết.

• Nội soi dạ dày: Đây là phương pháp phổ biến nhất để chẩn đoán trào ngược dạ dày ra máu. Bác sĩ sử dụng một ống mềm có gắn camera để quan sát trực tiếp niêm mạc dạ dày và thực quản, xác định tình trạng viêm, loét hay xuất huyết.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu giúp đánh giá tình trạng thiếu máu, mức độ chảy máu, và tìm ra các dấu hiệu nhiễm trùng hoặc vấn đề liên quan đến gan.
• X-quang dạ dày: Phương pháp này được sử dụng để kiểm tra sự hiện diện của vết loét, khối u hoặc các vấn đề khác trong dạ dày và thực quản.
• Kiểm tra pH thực quản: Phương pháp này giúp xác định mức độ trào ngược axit từ dạ dày lên thực quản. Đây là một xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán GERD và trào ngược dạ dày.
• Siêu âm gan: Đối với những bệnh nhân có nguy cơ cao do bệnh lý xơ gan hoặc tăng áp lực tĩnh mạch cửa, siêu âm gan sẽ giúp bác sĩ đánh giá tình trạng gan và các mạch máu trong khu vực này.

Thông qua các phương pháp chẩn đoán này, bác sĩ sẽ đưa ra kết luận chính xác về tình trạng và nguyên nhân gây ra trào ngược dạ dày ra máu, từ đó đề xuất phương pháp điều trị hiệu quả.

Cách phòng ngừa trào ngược dạ dày ra máu

Phòng ngừa trào ngược dạ dày ra máu chủ yếu tập trung vào việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ và duy trì lối sống lành mạnh để bảo vệ sức khỏe dạ dày. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

• Giảm tiêu thụ đồ ăn cay, chua và dầu mỡ: Hạn chế ăn các thực phẩm có khả năng kích thích axit dạ dày như đồ ăn cay, chua, thức ăn nhiều dầu mỡ để giảm nguy cơ trào ngược.
• Ăn uống đều đặn và đúng giờ: Thực hiện chế độ ăn uống hợp lý, chia nhỏ bữa ăn trong ngày và ăn uống đúng giờ để tránh gây áp lực lên dạ dày.
• Tránh uống rượu bia và hút thuốc: Cả rượu bia và thuốc lá đều làm tăng khả năng trào ngược axit dạ dày, vì vậy việc hạn chế hoặc ngừng sử dụng các chất này là một biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
• Điều trị các bệnh lý liên quan: Kiểm soát các bệnh lý có nguy cơ gây trào ngược như viêm loét dạ dày, bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), và các vấn đề về gan, thận sẽ giúp giảm nguy cơ xuất huyết dạ dày.
• Quản lý stress và căng thẳng: Căng thẳng kéo dài có thể làm gia tăng axit dạ dày, vì vậy việc thư giãn, giảm stress và luyện tập thể dục đều đặn sẽ giúp cải thiện tình trạng sức khỏe dạ dày.
• Sử dụng thuốc đúng cách: Nếu bạn đang sử dụng thuốc giảm đau hoặc thuốc chống viêm không steroid, hãy tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ và không lạm dụng để tránh gây tổn thương dạ dày.

Bằng cách duy trì những thói quen lành mạnh này, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ bị trào ngược dạ dày ra máu và các biến chứng nguy hiểm liên quan.

Phương pháp điều trị trào ngược dạ dày ra máu

Việc điều trị trào ngược dạ dày ra máu cần phải được thực hiện kịp thời và chính xác để tránh những biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến, được chia thành các nhóm điều trị bằng thuốc, không dùng thuốc và y học cổ truyền.

Điều trị bằng thuốc

Việc sử dụng thuốc để điều trị trào ngược dạ dày ra máu chủ yếu nhằm mục đích làm giảm axit dạ dày, điều trị viêm loét, và ngừng tình trạng xuất huyết. Một số loại thuốc Tây y được sử dụng phổ biến trong điều trị tình trạng này.

• Thuốc kháng axit: Các thuốc này giúp làm giảm axit dạ dày, giảm tình trạng trào ngược và cải thiện các triệu chứng. Thuốc như Ranitidine và Omeprazole (nhóm ức chế bơm proton) có tác dụng làm giảm sản xuất axit dạ dày.
• Thuốc giảm acid và bảo vệ niêm mạc dạ dày: Sucralfate là một loại thuốc có tác dụng bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi tác động của acid, giúp giảm nguy cơ loét và xuất huyết.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Khi bệnh nhân bị trào ngược dạ dày ra máu do viêm loét hoặc sử dụng thuốc NSAIDs, bác sĩ có thể kê đơn Misoprostol để bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi tác dụng phụ của NSAIDs.
• Thuốc cầm máu: Nếu tình trạng chảy máu trở nên nghiêm trọng, bác sĩ có thể sử dụng Tranexamic acid để giúp ngừng chảy máu.

Các loại thuốc này cần được sử dụng đúng chỉ định và liều lượng của bác sĩ để tránh các tác dụng phụ và biến chứng không mong muốn.

Điều trị không dùng thuốc

Ngoài việc sử dụng thuốc, việc điều chỉnh chế độ sinh hoạt và các thói quen ăn uống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị trào ngược dạ dày ra máu. Các biện pháp không dùng thuốc sẽ giúp giảm thiểu tình trạng trào ngược và hỗ trợ việc hồi phục dạ dày.

• Thay đổi chế độ ăn uống: Người bệnh cần tránh ăn các loại thực phẩm cay, chua, nhiều dầu mỡ, và những thực phẩm có khả năng kích thích dạ dày. Đồng thời, nên ăn các bữa nhỏ trong ngày thay vì ăn một bữa lớn để giảm áp lực lên dạ dày.
• Không nằm ngay sau khi ăn: Sau khi ăn, người bệnh cần tránh nằm ngay để giảm nguy cơ trào ngược axit dạ dày lên thực quản. Thay vào đó, nên giữ tư thế ngồi hoặc đứng trong khoảng thời gian 30 phút sau bữa ăn.
• Giảm cân và duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân có thể làm tăng áp lực lên dạ dày, dẫn đến tình trạng trào ngược. Do đó, việc duy trì một cân nặng hợp lý giúp giảm nguy cơ xuất huyết và các triệu chứng liên quan.
• Hạn chế rượu bia và thuốc lá: Rượu bia và thuốc lá là hai yếu tố làm gia tăng axit dạ dày, khiến tình trạng trào ngược trở nên nghiêm trọng hơn. Việc từ bỏ hai thói quen này có thể giúp cải thiện tình trạng bệnh.
• Giảm stress: Căng thẳng và stress là yếu tố làm tăng axit dạ dày và gây khó tiêu. Do đó, việc thư giãn, nghỉ ngơi hợp lý và thực hiện các bài tập thể dục nhẹ nhàng sẽ giúp cải thiện tình trạng bệnh.

Những biện pháp không dùng thuốc này có thể được áp dụng song song với các phương pháp điều trị khác để đạt hiệu quả tốt nhất.

Điều trị bằng y học cổ truyền

Y học cổ truyền có nhiều phương pháp điều trị trào ngược dạ dày ra máu hiệu quả, đặc biệt là trong việc điều trị các triệu chứng liên quan đến viêm loét dạ dày và trào ngược. Các bài thuốc từ thảo dược thường có tác dụng làm mát dạ dày, giảm viêm và bảo vệ niêm mạc dạ dày.

• Sử dụng thuốc Đông y: Một số bài thuốc Đông y có thể được sử dụng để hỗ trợ điều trị trào ngược dạ dày ra máu, như các bài thuốc từ cam thảo, bạch truật, đương quy. Các thảo dược này có tác dụng làm giảm viêm, bảo vệ niêm mạc dạ dày và thúc đẩy quá trình lành vết loét.
• Châm cứu: Châm cứu là phương pháp giúp giảm căng thẳng, điều chỉnh chức năng dạ dày và giảm đau hiệu quả. Các huyệt vị như Tỳ du, Vị du có thể được châm để điều trị tình trạng trào ngược.
• Xoa bóp bấm huyệt: Phương pháp xoa bóp bấm huyệt giúp cải thiện lưu thông máu và hỗ trợ hệ tiêu hóa. Việc bấm huyệt đúng cách có thể giúp giảm các triệu chứng đau bụng và trào ngược.
• Sử dụng chế phẩm từ nhân sâm: Nhân sâm được sử dụng trong y học cổ truyền để làm tăng sức đề kháng và giúp phục hồi niêm mạc dạ dày bị tổn thương. Nhân sâm còn giúp hỗ trợ tiêu hóa và làm dịu dạ dày.

Y học cổ truyền có thể được sử dụng kết hợp với các phương pháp điều trị Tây y hoặc biện pháp không dùng thuốc để mang lại hiệu quả điều trị tối ưu.

Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cho trào ngược dạ dày ra máu tùy thuộc vào tình trạng bệnh và cơ địa mỗi người. Việc kết hợp các phương pháp điều trị từ y học cổ truyền và Tây y sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, giảm các triệu chứng khó chịu và phòng ngừa biến chứng nguy hiểm.