Trào Ngược Dạ Dày Đau Họng: Nguyên Nhân, Biểu Hiện Và Cách Điều Trị
Trào ngược dạ dày đau họng là một vấn đề sức khỏe khá phổ biến, gây khó chịu cho người bệnh với triệu chứng chủ yếu là cơn đau họng kéo dài, ho, và cảm giác vướng víu ở cổ họng. Điều này xảy ra khi dịch dạ dày trào ngược lên thực quản và tác động lên các cơ quan xung quanh, đặc biệt là họng. Tình trạng này không chỉ gây đau đớn mà còn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày, làm giảm khả năng giao tiếp, ăn uống và sinh hoạt bình thường. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, triệu chứng này có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng hơn như viêm họng mãn tính hoặc viêm loét thực quản. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và các phương pháp điều trị hiệu quả để giúp giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực của tình trạng này đối với sức khỏe.
Định nghĩa trào ngược dạ dày đau họng
Trào ngược dạ dày đau họng là tình trạng khi acid trong dạ dày trào ngược lên thực quản và có thể gây tổn thương tới các cơ quan lân cận như họng. Triệu chứng phổ biến của tình trạng này là đau họng kéo dài, cảm giác vướng víu hoặc khó chịu ở cổ họng. Điều này thường đi kèm với ho khan hoặc thậm chí khó nuốt. Trào ngược dạ dày có thể xảy ra khi cơ vòng dưới thực quản (LES) không hoạt động bình thường, khiến acid dạ dày dễ dàng lên cao và tiếp xúc với các mô của thực quản và họng. Nếu không được xử lý kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn như viêm loét thực quản hoặc viêm họng mãn tính.
Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày đau họng
Tình trạng trào ngược dạ dày đau họng có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả những nguyên nhân liên quan đến bệnh lý và những yếu tố không phải do bệnh lý. Việc hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp xác định phương pháp điều trị hiệu quả hơn.
Nguyên nhân do bệnh lý
- Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng này. Khi LES không đóng kín đúng cách, acid dạ dày có thể trào ngược lên thực quản và họng, gây viêm nhiễm và đau họng.
- Thoát vị cơ hoành: Khi phần trên của dạ dày bị đẩy lên qua lỗ cơ hoành vào ngực, tình trạng này có thể gây ra trào ngược dạ dày và ảnh hưởng tới họng.
- Viêm thực quản: Viêm nhiễm ở thực quản có thể làm suy yếu lớp bảo vệ, tạo điều kiện cho acid trào ngược lên họng và gây đau.
- Bệnh hen suyễn: Người mắc bệnh hen suyễn có thể gặp phải tình trạng trào ngược dạ dày do thuốc điều trị hoặc do các cơn ho và khó thở tạo áp lực lên dạ dày.
Nguyên nhân không do bệnh lý
- Ăn uống không lành mạnh: Các thực phẩm gây kích ứng như thức ăn cay, chua, chiên, hoặc các loại thực phẩm giàu chất béo có thể làm tăng sản xuất acid trong dạ dày, dẫn đến trào ngược.
- Lối sống thiếu lành mạnh: Hút thuốc, uống rượu và thức khuya là những yếu tố làm giảm chức năng của cơ vòng dưới thực quản, từ đó gây trào ngược dạ dày.
- Tăng cân: Sự gia tăng áp lực trong bụng do thừa cân hoặc béo phì có thể khiến acid dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản và họng.
- Mang thai: Thai nhi phát triển gây áp lực lên dạ dày, khiến acid dễ dàng bị đẩy lên thực quản, dẫn đến trào ngược.
- Căng thẳng và lo âu: Tình trạng căng thẳng kéo dài có thể làm rối loạn hoạt động của cơ vòng dưới thực quản, từ đó gây trào ngược dạ dày.
Biểu hiện trào ngược dạ dày đau họng
Triệu chứng của trào ngược dạ dày đau họng rất đa dạng và có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Những biểu hiện này có thể xuất hiện đột ngột hoặc kéo dài và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác.
- Đau họng: Đây là triệu chứng chủ yếu, người bệnh thường cảm thấy đau hoặc vướng víu ở vùng cổ họng, đặc biệt là khi nuốt hoặc nói.
- Khó nuốt: Khi acid trào ngược lên thực quản và tác động lên họng, người bệnh có thể gặp khó khăn khi nuốt thức ăn hoặc thậm chí nước.
- Ho khan kéo dài: Ho có thể xuất hiện mà không có đờm, gây khó chịu và làm tình trạng đau họng trở nên nghiêm trọng hơn.
- Cảm giác buồn nôn hoặc nôn: Khi dạ dày trào ngược, có thể gây ra cảm giác buồn nôn, đặc biệt là vào buổi sáng hoặc sau khi ăn.
- Khó thở hoặc thở khò khè: Do sự tác động của acid lên các đường hô hấp, người bệnh có thể cảm thấy khó thở hoặc có tiếng khò khè khi thở.
- Giọng nói thay đổi: Người bệnh có thể nhận thấy giọng bị khàn, mất tiếng hoặc khó nói, nhất là khi thức dậy vào buổi sáng.
Biến chứng của trào ngược dạ dày đau họng
Nếu không được điều trị kịp thời, trào ngược dạ dày đau họng có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài.
- Viêm loét thực quản: Viêm thực quản do trào ngược acid có thể gây tổn thương mô trong thực quản, dẫn đến loét và chảy máu.
- Viêm họng mãn tính: Khi acid dạ dày liên tục trào ngược lên họng, có thể gây viêm nhiễm mãn tính và ảnh hưởng đến chất lượng sống của người bệnh.
- Hẹp thực quản: Khi viêm nhiễm xảy ra trong thời gian dài, mô sẹo có thể hình thành, làm hẹp thực quản và gây khó khăn trong việc nuốt.
- Bệnh phổi do trào ngược: Acid dạ dày có thể trào vào phổi qua đường hô hấp, gây viêm phổi, viêm phế quản hoặc hen suyễn.
- Ung thư thực quản: Mặc dù hiếm, nhưng trào ngược acid lâu dài có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư thực quản do sự tổn thương mãn tính của niêm mạc thực quản.
Đối tượng có nguy cơ cao
Một số nhóm người có nguy cơ mắc trào ngược dạ dày đau họng cao hơn so với những người khác. Các yếu tố liên quan đến lối sống, di truyền và bệnh lý nền có thể làm tăng khả năng phát triển tình trạng này.
- Người có tiền sử bệnh lý về dạ dày: Những người đã từng mắc các bệnh lý như viêm dạ dày hoặc loét dạ dày có nguy cơ cao hơn bị trào ngược dạ dày. Các bệnh này có thể làm suy yếu cơ vòng dưới thực quản, tạo điều kiện cho acid dễ dàng trào ngược lên thực quản.
- Người thừa cân hoặc béo phì: Những người có trọng lượng cơ thể vượt quá mức bình thường sẽ chịu áp lực lớn lên dạ dày, làm tăng nguy cơ acid bị đẩy lên thực quản và họng.
- Người hút thuốc: Hút thuốc làm suy yếu chức năng của cơ vòng dưới thực quản, đồng thời làm giảm khả năng khôi phục lớp niêm mạc của dạ dày và thực quản.
- Người uống nhiều rượu và cà phê: Các chất kích thích này có thể làm giảm khả năng đóng chặt của cơ vòng dưới thực quản, gây ra trào ngược.
- Phụ nữ mang thai: Thai kỳ gây áp lực lên dạ dày, làm tăng nguy cơ acid dạ dày bị trào ngược lên thực quản và họng.
- Người cao tuổi: Quá trình lão hóa có thể làm giảm khả năng của cơ vòng dưới thực quản và hệ tiêu hóa, khiến cho nguy cơ trào ngược dạ dày tăng lên.
- Người bị bệnh hen suyễn hoặc các bệnh hô hấp khác: Những người mắc bệnh hô hấp có thể gặp phải trào ngược dạ dày do sử dụng thuốc hoặc các yếu tố khác làm giảm khả năng bảo vệ của đường tiêu hóa.
Khi nào cần gặp bác sĩ
Mặc dù trào ngược dạ dày đau họng có thể là một vấn đề tạm thời hoặc dễ dàng tự điều trị, nhưng trong một số trường hợp, người bệnh cần tìm kiếm sự tư vấn và chăm sóc y tế để tránh các biến chứng nghiêm trọng.
- Triệu chứng kéo dài: Nếu tình trạng đau họng, ho khan hoặc cảm giác vướng víu kéo dài hơn một tuần, bạn nên đến bác sĩ để kiểm tra và tìm hiểu nguyên nhân.
- Khó nuốt hoặc đau khi nuốt: Nếu bạn cảm thấy đau hoặc khó nuốt, điều này có thể chỉ ra rằng có sự tổn thương hoặc viêm trong thực quản, và bạn cần gặp bác sĩ sớm.
- Ho dai dẳng, không thuyên giảm: Ho kéo dài không chỉ gây khó chịu mà còn có thể là dấu hiệu của tình trạng viêm nhiễm hoặc các vấn đề nghiêm trọng hơn như viêm thực quản hoặc viêm phổi.
- Buồn nôn và nôn thường xuyên: Nếu bạn thường xuyên cảm thấy buồn nôn hoặc nôn, đặc biệt là sau khi ăn, tình trạng này có thể làm gia tăng nguy cơ trào ngược dạ dày nghiêm trọng và cần được bác sĩ điều trị.
- Thở khò khè hoặc khó thở: Những triệu chứng này có thể liên quan đến việc acid dạ dày trào ngược lên phổi, gây ra các vấn đề hô hấp. Nếu bạn gặp phải tình trạng này, nên đi khám ngay.
- Có dấu hiệu chảy máu hoặc ói ra máu: Nếu bạn phát hiện ra máu trong nước bọt, trong đờm ho hoặc trong nôn mửa, đây là dấu hiệu của sự tổn thương nghiêm trọng trong đường tiêu hóa và cần được can thiệp y tế kịp thời.
Chẩn đoán trào ngược dạ dày đau họng
Để xác định liệu bạn có bị trào ngược dạ dày hay không, bác sĩ sẽ thực hiện một số xét nghiệm và kiểm tra lâm sàng. Chẩn đoán chính xác giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị hiệu quả.
- Khám lâm sàng và hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ hỏi bạn về các triệu chứng bạn đang gặp phải, tần suất, thời gian xuất hiện triệu chứng và những yếu tố có thể làm tình trạng trầm trọng hơn. Thông qua đó, bác sĩ sẽ đánh giá khả năng bạn mắc phải trào ngược dạ dày.
- Nội soi thực quản: Đây là một thủ thuật sử dụng một ống nhỏ có gắn camera để quan sát niêm mạc thực quản, dạ dày và phần đầu của ruột non. Nếu phát hiện viêm loét hoặc tổn thương, bác sĩ có thể chẩn đoán trào ngược dạ dày chính xác hơn.
- Xét nghiệm pH thực quản: Bằng cách đo mức độ acid trong thực quản trong một khoảng thời gian, xét nghiệm này giúp xác định mức độ nghiêm trọng của trào ngược dạ dày.
- Đo manometry thực quản: Thủ thuật này giúp kiểm tra sự hoạt động của cơ vòng dưới thực quản (LES) và xác định khả năng đóng mở của nó, giúp bác sĩ hiểu rõ hơn về cơ chế gây ra tình trạng trào ngược.
- X-quang dạ dày: Đôi khi bác sĩ có thể yêu cầu chụp X-quang để kiểm tra tình trạng dạ dày, thực quản và xác định có sự bất thường nào không.
Cách phòng ngừa trào ngược dạ dày đau họng
Phòng ngừa trào ngược dạ dày đau họng chủ yếu xoay quanh việc điều chỉnh lối sống và thay đổi thói quen sinh hoạt để giảm thiểu sự trào ngược acid lên thực quản và họng.
- Ăn uống điều độ và hợp lý: Tránh các thực phẩm có thể kích thích acid dạ dày như thực phẩm cay, chua, béo hoặc chiên rán. Hạn chế ăn quá no và không ăn quá gần giờ đi ngủ.
- Chia nhỏ bữa ăn: Thay vì ăn một bữa lớn, bạn nên chia nhỏ bữa ăn trong ngày để giảm áp lực lên dạ dày và tránh tình trạng acid trào ngược.
- Tránh nằm ngay sau khi ăn: Sau khi ăn, bạn nên đợi ít nhất 2-3 giờ mới nằm hoặc đi ngủ để tránh tạo điều kiện cho acid dạ dày trào ngược.
- Tăng cường vận động thể chất: Tập thể dục đều đặn giúp giảm cân, cải thiện chức năng tiêu hóa và giảm áp lực lên dạ dày. Tuy nhiên, bạn không nên tập thể dục mạnh ngay sau bữa ăn.
- Giảm cân nếu cần thiết: Nếu bạn thừa cân, việc giảm cân có thể giúp giảm áp lực lên dạ dày, từ đó giảm nguy cơ acid dạ dày trào ngược.
- Ngừng hút thuốc và hạn chế rượu bia: Hút thuốc và uống rượu bia là hai yếu tố làm suy yếu cơ vòng dưới thực quản, nên ngừng những thói quen này giúp cải thiện tình trạng trào ngược.
- Điều chỉnh tư thế khi ngủ: Nâng cao đầu giường khoảng 15-20 cm sẽ giúp ngăn ngừa acid dạ dày trào ngược khi bạn ngủ.
Việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa này có thể giúp hạn chế nguy cơ trào ngược dạ dày và bảo vệ sức khỏe lâu dài.
Phương pháp điều trị
Việc điều trị trào ngược dạ dày đau họng phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của triệu chứng và nguyên nhân gây ra. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm việc sử dụng thuốc, thay đổi lối sống, hoặc áp dụng các phương pháp điều trị từ y học cổ truyền. Tùy vào tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị thích hợp.
Điều trị bằng thuốc
Việc sử dụng thuốc là một phần quan trọng trong quá trình điều trị trào ngược dạ dày đau họng, giúp giảm sự sản sinh acid dạ dày, bảo vệ niêm mạc thực quản và giảm đau đớn cho bệnh nhân. Các loại thuốc phổ biến bao gồm:
- Thuốc kháng acid: Các thuốc này giúp trung hòa lượng acid trong dạ dày và làm giảm tình trạng trào ngược. Một số thuốc kháng acid phổ biến bao gồm Maalox, Tums, Gaviscon. Những thuốc này có thể giúp giảm ngay cơn đau do acid dạ dày gây ra và cải thiện tình trạng buồn nôn.
- Thuốc ức chế bơm proton (PPI): PPI là nhóm thuốc giúp giảm sản xuất acid dạ dày mạnh mẽ hơn so với các thuốc kháng acid. Các thuốc như Omeprazole, Esomeprazole, Lansoprazole thường được bác sĩ chỉ định cho những bệnh nhân có tình trạng trào ngược nghiêm trọng hoặc kéo dài. PPI không chỉ làm giảm triệu chứng đau họng mà còn giúp bảo vệ thực quản khỏi các tổn thương do acid.
- Thuốc đối kháng H2 (H2 blockers): Các thuốc này giúp giảm sản xuất acid dạ dày và có thể dùng trong các trường hợp trào ngược nhẹ đến trung bình. Ví dụ như Ranitidine, Famotidine. Thuốc H2 blockers có tác dụng nhanh và có thể giúp giảm tình trạng đau họng hoặc cảm giác vướng víu ở cổ họng.
- Thuốc làm tăng động lực dạ dày (prokinetics): Thuốc như Metoclopramide có tác dụng giúp tăng tốc độ làm rỗng dạ dày, giảm áp lực lên dạ dày, từ đó hạn chế acid trào ngược. Tuy nhiên, nhóm thuốc này thường ít được chỉ định do có thể gây tác dụng phụ như mệt mỏi hoặc rối loạn thần kinh.
Điều trị không dùng thuốc
Ngoài việc dùng thuốc, thay đổi lối sống và chế độ ăn uống cũng là yếu tố quan trọng giúp kiểm soát tình trạng trào ngược dạ dày đau họng. Việc điều chỉnh các thói quen hàng ngày có thể giúp cải thiện đáng kể triệu chứng.
- Thay đổi chế độ ăn uống: Người bệnh cần tránh những thực phẩm có thể kích thích acid dạ dày như thức ăn cay, chua, đồ uống có caffeine, rượu, và các loại thực phẩm béo hoặc chiên rán. Nên ăn thức ăn dễ tiêu hóa, chia nhỏ bữa ăn trong ngày và tránh ăn quá no.
- Tránh nằm ngay sau khi ăn: Để tránh acid trào ngược, bạn không nên nằm hoặc đi ngủ ngay sau khi ăn. Thay vào đó, hãy đợi ít nhất hai đến ba giờ trước khi nằm để dạ dày có thể tiêu hóa hết thức ăn.
- Giảm cân: Nếu thừa cân, giảm cân có thể giúp giảm áp lực lên dạ dày và giảm nguy cơ trào ngược dạ dày. Các bài tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ hoặc yoga có thể hỗ trợ giảm cân và cải thiện tình trạng tiêu hóa.
- Ngừng hút thuốc và hạn chế uống rượu: Thuốc lá và rượu có thể làm suy yếu cơ vòng dưới thực quản, tạo điều kiện cho acid dạ dày trào ngược lên thực quản. Vì vậy, việc từ bỏ thuốc lá và hạn chế uống rượu bia sẽ giúp cải thiện triệu chứng của bệnh.
Điều trị bằng y học cổ truyền
Y học cổ truyền cũng có những phương pháp hỗ trợ hiệu quả trong việc điều trị trào ngược dạ dày đau họng, đặc biệt là trong việc điều hòa nội tiết và cân bằng âm dương của cơ thể.
- Sử dụng thảo dược: Một số thảo dược như Cam thảo, Gừng, Hương nhu và Mật ong thường được sử dụng trong y học cổ truyền để giảm viêm, làm dịu cổ họng và hỗ trợ tiêu hóa. Cam thảo có tác dụng làm dịu niêm mạc dạ dày và thực quản, trong khi gừng giúp giảm buồn nôn và khó tiêu.
- Châm cứu: Châm cứu là phương pháp điều trị phổ biến trong y học cổ truyền, có thể giúp kích thích các điểm trên cơ thể để giảm cơn đau, cải thiện lưu thông khí huyết và hỗ trợ hệ tiêu hóa. Châm cứu có thể giúp giảm tình trạng trào ngược dạ dày bằng cách điều chỉnh sự hoạt động của cơ vòng dưới thực quản và tăng cường chức năng tiêu hóa.
- Massage bấm huyệt: Các liệu pháp massage và bấm huyệt cũng được sử dụng trong y học cổ truyền để giảm stress và căng thẳng, là hai yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ trào ngược. Bấm huyệt tại các vùng như huyệt Thái xung (ở chân) hoặc huyệt Tý (ở tay) có thể giúp giảm cơn đau và cải thiện chức năng tiêu hóa.
- Chế độ ăn uống theo Đông Y: Y học cổ truyền khuyến khích người bệnh ăn các thực phẩm nhẹ nhàng, dễ tiêu hóa và tránh thức ăn quá lạnh hoặc quá nóng. Các món ăn như cháo gạo trắng, súp rau củ hoặc món ăn chế biến từ thịt gà, cá tươi có thể giúp bảo vệ dạ dày và hỗ trợ giảm trào ngược.
Trào ngược dạ dày đau họng là một tình trạng phổ biến nhưng có thể gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách. Bằng cách sử dụng kết hợp các phương pháp điều trị từ thuốc Tây, thay đổi lối sống và áp dụng phương pháp y học cổ truyền, bạn có thể kiểm soát tốt tình trạng này và ngăn ngừa những biến chứng nghiêm trọng. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có phác đồ điều trị phù hợp với tình trạng cụ thể của mình.
Tin xem thêm
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!