Trào ngược dạ dày gây ho đờm: Nguyên nhân, Biểu hiện và Phương pháp điều trị

Trào ngược dạ dày là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ho đờm, đặc biệt khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản và kích thích cổ họng. Triệu chứng này không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày. Nếu bạn đang gặp phải tình trạng ho đờm kéo dài, có thể là dấu hiệu của trào ngược dạ dày thực quản. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cơ chế và cách điều trị hiệu quả tình trạng này, giúp bạn giảm thiểu các triệu chứng và cải thiện sức khỏe.

Định nghĩa trào ngược dạ dày gây ho đờm

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là một tình trạng xảy ra khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản, làm kích thích niêm mạc của thực quản và cổ họng. Khi tình trạng này kéo dài, nó có thể gây ra các triệu chứng như ho đờm, viêm họng, và khó thở. Ho đờm thường xảy ra khi axit dạ dày không chỉ tác động vào vùng thực quản mà còn lên tới cổ họng và khí quản, kích thích các phản ứng ho để đẩy chất nhầy ra khỏi đường hô hấp.

Tình trạng này có thể gặp ở nhiều người, đặc biệt là những người có thói quen ăn uống không hợp lý, căng thẳng hay những người mắc bệnh tiêu hóa lâu dài. Ho đờm gây ra bởi trào ngược dạ dày không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng sống mà còn có thể dẫn đến các bệnh lý nghiêm trọng hơn nếu không được điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày gây ho đờm

Trào ngược dạ dày gây ho đờm có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, được chia thành cơ chế bệnh lý và những nguyên nhân khác.

Cơ chế bệnh lý gây ra triệu chứng

• Ho do axit dạ dày: Axit dạ dày trào ngược lên thực quản và vào cổ họng gây kích ứng niêm mạc, tạo ra cảm giác nóng rát và ho đờm. Đây là một trong những cơ chế chính dẫn đến ho kéo dài ở những người mắc GERD.

• Cơ vòng thực quản yếu: Khi cơ vòng thực quản, bộ phận ngăn chặn thức ăn và axit dạ dày trào ngược, không hoạt động đúng cách, axit có thể trào ngược lên thực quản và cổ họng, dẫn đến ho đờm và cảm giác khó chịu.

• Viêm niêm mạc thực quản: Viêm do axit dạ dày có thể gây sưng tấy niêm mạc thực quản, dẫn đến cảm giác đau rát và ho đờm.

Nguyên nhân khác

• Thói quen ăn uống và sinh hoạt: Các yếu tố như ăn uống quá no, nằm ngay sau khi ăn, hoặc ăn thực phẩm kích thích dạ dày có thể làm tăng nguy cơ trào ngược axit, từ đó gây ra ho đờm.

• Sử dụng thuốc: Một số loại thuốc như thuốc ức chế men chuyển (ACE inhibitors) có thể gây tác dụng phụ là ho đờm kéo dài. Những thuốc này làm giảm sức mạnh của cơ vòng thực quản, tạo điều kiện cho axit dạ dày trào ngược.

• Béo phì: Thừa cân và béo phì làm tăng áp lực trong dạ dày, tạo điều kiện cho axit dạ dày trào ngược lên thực quản và gây ho đờm​ .

Biểu hiện của trào ngược dạ dày gây ho đờm

Trào ngược dạ dày gây ho đờm có thể có những biểu hiện rõ ràng mà người bệnh cần nhận biết để xử lý kịp thời. Các triệu chứng này không chỉ ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày mà còn có thể dẫn đến những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn nếu không được điều trị.

• Ho có đờm: Ho là phản ứng tự nhiên của cơ thể để đẩy các chất nhầy ra khỏi đường hô hấp, nhưng khi ho kéo dài, đặc biệt là kèm theo đờm, có thể là dấu hiệu của trào ngược dạ dày.

• Khó thở: Axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản có thể gây viêm nhiễm đường hô hấp, làm khó thở hoặc cảm giác nghẹn.

• Đau rát họng: Axit dạ dày có thể tác động lên niêm mạc họng, gây ra cảm giác nóng rát hoặc viêm họng, đặc biệt là vào buổi sáng khi thức dậy.

• Khó nuốt: Tình trạng trào ngược dạ dày lâu dài có thể gây sưng hoặc loét thực quản, khiến việc nuốt thức ăn trở nên khó khăn.

• Đầy bụng, ợ hơi: Tình trạng trào ngược dạ dày có thể đi kèm với cảm giác đầy bụng, ợ hơi, đặc biệt là sau khi ăn.

Biến chứng của trào ngược dạ dày gây ho đờm

Nếu không được điều trị kịp thời, trào ngược dạ dày gây ho đờm có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng làm tổn hại sức khỏe lâu dài.

Viêm thực quản

• Viêm loét thực quản: Khi axit dạ dày trào ngược lên thực quản, lâu dần có thể gây viêm nhiễm và loét niêm mạc thực quản, làm trầm trọng thêm các triệu chứng ho đờm.

• Hẹp thực quản: Viêm nhiễm kéo dài có thể dẫn đến hẹp thực quản, gây khó khăn khi nuốt và làm tăng nguy cơ ho đờm.

Biến chứng hô hấp

• Hen suyễn: Tình trạng axit dạ dày trào ngược lên thực quản có thể kích thích hệ hô hấp, gây ra các triệu chứng hen suyễn, đặc biệt là ở những người có tiền sử bệnh hô hấp.

• Viêm phổi: Nếu đờm ho có chứa axit từ dạ dày bị hít vào phổi, có thể gây viêm phổi hoặc các bệnh phổi mạn tính.

Ung thư thực quản

• Nguy cơ ung thư thực quản: Trào ngược dạ dày mãn tính là yếu tố nguy cơ gây ung thư thực quản, đặc biệt là khi trào ngược không được kiểm soát và điều trị đúng cách​ .

Đối tượng có nguy cơ cao bị trào ngược dạ dày gây ho đờm

Những đối tượng dưới đây thường có nguy cơ cao gặp phải tình trạng trào ngược dạ dày, dẫn đến ho đờm kéo dài và khó điều trị.

• Người thừa cân, béo phì: Việc thừa cân làm tăng áp lực lên dạ dày, khiến axit dễ dàng trào ngược lên thực quản và cổ họng, gây ra ho đờm.

• Người có thói quen ăn uống không lành mạnh: Ăn quá no, ăn đồ ăn cay nóng, chua hoặc đồ uống có cồn, cafein, có thể khiến dạ dày tiết nhiều axit, gây trào ngược.

• Phụ nữ mang thai: Trong suốt thai kỳ, đặc biệt là trong tam cá nguyệt thứ ba, hormone progesterone làm giảm khả năng hoạt động của cơ vòng thực quản, khiến trào ngược dạ dày dễ xảy ra.

• Người bị stress hoặc lo âu: Căng thẳng kéo dài có thể làm gia tăng mức độ axit trong dạ dày, làm tăng nguy cơ trào ngược và ho đờm.

• Người mắc bệnh về đường tiêu hóa: Những bệnh lý như viêm dạ dày, loét dạ dày tá tràng, hoặc viêm thực quản làm tổn thương niêm mạc và tạo điều kiện cho axit trào ngược lên trên​​.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Trường hợp trào ngược dạ dày gây ho đờm có thể gặp phải những dấu hiệu nghiêm trọng, và người bệnh cần đến gặp bác sĩ để kiểm tra và điều trị kịp thời.

• Ho kéo dài không dứt: Nếu ho đờm kéo dài, đặc biệt là vào ban đêm hoặc sau khi ăn, cần tìm hiểu nguyên nhân và không để tình trạng này kéo dài.

• Cảm giác đau ngực: Khi có cảm giác đau tức ngực hoặc cảm giác bỏng rát sau xương ức, đặc biệt là khi kết hợp với triệu chứng ho đờm, người bệnh cần đến bác sĩ ngay lập tức để loại trừ khả năng bệnh tim hoặc các vấn đề nghiêm trọng khác.

• Khó thở, khò khè: Khi ho đờm kèm theo khó thở hoặc thở khò khè, có thể do viêm phổi hoặc viêm đường hô hấp, cần gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị sớm.

• Sút cân, mệt mỏi: Khi ho đờm kèm theo các triệu chứng như sút cân, mệt mỏi hoặc khó nuốt, có thể là dấu hiệu của tình trạng trào ngược dạ dày nghiêm trọng cần thăm khám​​.

Chẩn đoán trào ngược dạ dày gây ho đờm

Để xác định chính xác tình trạng trào ngược dạ dày, bác sĩ sẽ tiến hành các bước chẩn đoán sau:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về triệu chứng, thói quen ăn uống, tiền sử bệnh lý của bệnh nhân để xác định xem có dấu hiệu của trào ngược dạ dày hay không.

• Nội soi dạ dày – thực quản: Đây là một xét nghiệm quan trọng để kiểm tra tình trạng viêm hoặc loét ở niêm mạc thực quản, giúp xác định mức độ tổn thương do trào ngược.

• Xét nghiệm pH thực quản: Phương pháp này đo lường mức độ axit trong thực quản, giúp bác sĩ xác định chính xác thời gian và mức độ trào ngược.

• Chụp X-quang dạ dày: Để xác định vị trí và mức độ tổn thương do trào ngược dạ dày gây ra​.

Cách phòng ngừa trào ngược dạ dày gây ho đờm

Việc phòng ngừa tình trạng trào ngược dạ dày và ho đờm có thể thực hiện được thông qua các biện pháp thay đổi lối sống và chế độ ăn uống hợp lý.

• Ăn uống đúng cách: Tránh ăn quá no, đặc biệt là vào buổi tối trước khi đi ngủ. Nên ăn ít bữa, chia nhỏ và ăn chậm để dạ dày tiêu hóa dễ dàng hơn.

• Tránh thực phẩm kích thích: Hạn chế tiêu thụ thực phẩm cay, chua, đồ uống có cồn, cà phê và các loại nước có ga vì chúng có thể kích thích sản xuất axit dạ dày.

• Nâng cao đầu giường khi ngủ: Để ngăn chặn tình trạng trào ngược vào ban đêm, bạn nên ngủ với gối cao hơn, tạo điều kiện cho axit không dễ dàng trào ngược lên thực quản.

• Giảm cân nếu cần thiết: Nếu bạn bị béo phì, việc giảm cân có thể giúp giảm áp lực lên dạ dày và hạn chế trào ngược dạ dày.

• Tránh stress: Căng thẳng là yếu tố gây tăng tiết axit dạ dày. Hãy tìm cách giảm stress, có thể thử các bài tập thư giãn như yoga, thiền để cải thiện tình trạng​​.

Phương pháp điều trị trào ngược dạ dày gây ho đờm

Khi gặp phải tình trạng trào ngược dạ dày gây ho đờm, việc điều trị kịp thời và đúng phương pháp là rất quan trọng. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp có thể giúp giảm thiểu triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng.

Điều trị bằng thuốc

Điều trị bằng thuốc là phương pháp phổ biến và hiệu quả giúp kiểm soát các triệu chứng của trào ngược dạ dày và ho đờm. Dưới đây là một số loại thuốc Tây y được sử dụng để điều trị tình trạng này.

• Thuốc kháng axit (Antacids): Đây là nhóm thuốc phổ biến giúp trung hòa axit dạ dày, làm giảm cảm giác nóng rát và giúp giảm trào ngược. Ví dụ như Maalox và Tums, những loại thuốc này giúp giảm mức độ axit trong dạ dày, từ đó giảm sự kích thích lên niêm mạc thực quản và cổ họng.

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Nhóm thuốc này giúp giảm tiết axit dạ dày mạnh mẽ, làm dịu các triệu chứng viêm thực quản và trào ngược. Một số thuốc tiêu biểu là Omeprazole (Prilosec) và Esomeprazole (Nexium). Những thuốc này có tác dụng kéo dài và được sử dụng cho bệnh nhân bị trào ngược dạ dày nghiêm trọng hoặc mãn tính.

• Thuốc ức chế H2 (H2 blockers): Thuốc này giúp giảm axit dạ dày bằng cách chặn các thụ thể H2, một trong những cơ chế làm giảm sản xuất axit. Ví dụ như Ranitidine (Zantac) và Famotidine (Pepcid).

• Thuốc bảo vệ niêm mạc (Sucralfate): Thuốc này tạo một lớp màng bảo vệ niêm mạc dạ dày và thực quản khỏi sự tấn công của axit. Sucralfate có thể được sử dụng để điều trị các vết loét thực quản do trào ngược.

Khi sử dụng thuốc, người bệnh cần tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ, tránh tự ý thay đổi liều lượng hoặc ngừng thuốc giữa chừng, vì điều này có thể dẫn đến tái phát triệu chứng .

Điều trị không dùng thuốc

Trong một số trường hợp, người bệnh có thể điều trị trào ngược dạ dày và ho đờm mà không cần sử dụng thuốc. Các phương pháp này chủ yếu liên quan đến thay đổi thói quen sinh hoạt và cải thiện chế độ ăn uống.

• Chế độ ăn uống hợp lý: Tránh ăn các thực phẩm có thể kích thích dạ dày như đồ ăn cay, chua, thực phẩm có chứa cafein hoặc cồn. Nên ăn các bữa nhỏ và chia đều trong ngày để dạ dày không bị quá tải.

• Nâng cao đầu giường khi ngủ: Để giảm nguy cơ trào ngược vào ban đêm, người bệnh có thể sử dụng gối cao đầu khi ngủ, giúp dạ dày không bị chèn ép và axit không dễ dàng trào lên thực quản.

• Giảm cân: Những người thừa cân hoặc béo phì có nguy cơ cao bị trào ngược dạ dày. Giảm cân có thể làm giảm áp lực lên dạ dày và giảm triệu chứng.

• Hạn chế căng thẳng: Căng thẳng có thể làm tăng mức độ axit dạ dày, do đó, việc thực hiện các biện pháp thư giãn như yoga, thiền, hay bài tập hít thở sâu là rất quan trọng.

• Điều chỉnh thói quen sinh hoạt: Tránh nằm ngay sau khi ăn, không ăn quá no hoặc ăn quá muộn, đặc biệt là trước khi đi ngủ .

Điều trị bằng y học cổ truyền

Y học cổ truyền cũng cung cấp nhiều phương pháp hỗ trợ trong việc điều trị trào ngược dạ dày và ho đờm, tập trung vào việc cải thiện sức khỏe dạ dày, điều hòa khí huyết và cân bằng nội tiết.

• Châm cứu: Châm cứu giúp kích thích các huyệt vị liên quan đến dạ dày, giúp cải thiện lưu thông khí huyết và giảm căng thẳng, từ đó giảm các triệu chứng trào ngược và ho đờm. Một số huyệt vị chính như Tỳ Du (ST36) và Vị Du (ST25) có tác dụng làm dịu dạ dày và điều chỉnh chức năng tiêu hóa.

• Bấm huyệt: Bấm huyệt là một phương pháp đơn giản và dễ thực hiện tại nhà. Huyệt Nhân Trung (GV26) có tác dụng giúp giảm cơn ho và cải thiện hô hấp, trong khi huyệt Tỳ Du có thể giúp cải thiện chức năng dạ dày.

• Sử dụng các thảo dược: Một số thảo dược như gừng, cam thảo, mật ong có tác dụng làm ấm dạ dày, giảm co thắt và hỗ trợ tiêu hóa. Trà gừng ấm giúp làm dịu cơn ho đờm và giảm cảm giác nóng rát trong dạ dày.

• Sử dụng bài thuốc Đông y: Một số bài thuốc Đông y như Sâm nhung bổ thận, Bạch truật và Ngũ gia bì có tác dụng tăng cường sức khỏe dạ dày, giúp giảm tình trạng trào ngược và hỗ trợ tiêu hóa.

Những phương pháp này có thể hỗ trợ điều trị lâu dài và giúp người bệnh giảm thiểu triệu chứng mà không gặp phải tác dụng phụ của thuốc Tây .

Trào ngược dạ dày gây ho đờm không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn có thể dẫn đến các bệnh lý nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách. Các phương pháp điều trị hiện nay, từ thuốc Tây y đến các biện pháp tự nhiên và y học cổ truyền, đều có những ưu điểm riêng. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của triệu chứng và tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.