Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Cách Điều Trị Thoái Hóa Cột Sống

VHEA 0:00 - 02/01/2025

Đánh giá bài viết

Thoái hóa cột sống không chỉ gây đau nhức mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống của bạn. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị thoái hóa cột sống, giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe và cải thiện tình trạng bệnh một cách hiệu quả.

Thoái hóa cột sống là gì?

Thoái hóa cột sống là tình trạng các đốt sống, sụn khớp và các mô mềm xung quanh cột sống bị thoái hóa, dẫn đến giảm chức năng và gây ra các cơn đau mãn tính. Đây là bệnh lý mãn tính thường gặp, đặc biệt ở người cao tuổi, nhưng ngày nay tình trạng này cũng xuất hiện nhiều hơn ở người trẻ tuổi do lối sống ít vận động hoặc các thói quen không lành mạnh. Theo các chuyên gia y tế, thoái hóa cột sống không chỉ ảnh hưởng đến vận động mà còn tác động đến nhiều khía cạnh khác trong cuộc sống, gây khó khăn trong công việc và sinh hoạt hàng ngày.

Tình trạng thoái hóa cột sống thường được chia thành hai dạng chính: thoái hóa cột sống cổ và thoái hóa cột sống thắt lưng. Thoái hóa cột sống cổ ảnh hưởng đến các đốt sống cổ, gây đau nhức vùng cổ, vai và cánh tay. Trong khi đó, thoái hóa cột sống thắt lưng lại liên quan đến vùng thắt lưng và thường gây đau lan xuống hông và chân. Các dạng này không chỉ khác nhau về vị trí mà còn biểu hiện mức độ đau và ảnh hưởng khác biệt, tùy thuộc vào tình trạng của từng người bệnh.

Y học hiện đại nhấn mạnh rằng thoái hóa cột sống là một phần tự nhiên của quá trình lão hóa, nhưng các yếu tố khác như thói quen ngồi lâu, béo phì, hoặc chấn thương có thể đẩy nhanh quá trình này. Theo y học cổ truyền, nguyên nhân bệnh có thể xuất phát từ sự suy yếu khí huyết, làm giảm khả năng nuôi dưỡng cột sống.

Dấu hiệu nhận biết thoái hóa cột sống

Triệu chứng của thoái hóa cột sống thường phát triển chậm và có thể khác nhau giữa các bệnh nhân. Một trong những dấu hiệu điển hình nhất là các cơn đau nhức dai dẳng ở vùng cột sống bị ảnh hưởng. Cơn đau thường xuất hiện vào buổi sáng hoặc sau khi ngồi lâu, và có thể giảm bớt khi vận động nhẹ nhàng. Tuy nhiên, nếu tình trạng nặng hơn, đau có thể kéo dài ngay cả khi nghỉ ngơi, gây khó chịu và làm giảm chất lượng giấc ngủ.

Ngoài cảm giác đau, người bệnh thường gặp phải tình trạng cứng khớp, khó xoay cổ hoặc cúi người. Những người bị thoái hóa cột sống thắt lưng có thể cảm nhận cơn đau lan tỏa xuống hông, đùi và chân, kèm theo cảm giác tê bì hoặc yếu cơ. Trong khi đó, thoái hóa cột sống cổ có thể dẫn đến triệu chứng đau lan sang vai, cánh tay, đôi khi kèm theo hoa mắt, chóng mặt.

Nếu bệnh kéo dài mà không được điều trị, các triệu chứng có thể trở nên nghiêm trọng hơn, dẫn đến teo cơ hoặc thậm chí rối loạn vận động. Để chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả, người bệnh cần thăm khám chuyên khoa ngay khi phát hiện các triệu chứng bất thường.

Nguyên nhân dẫn đến thoái hóa cột sống

Thoái hóa cột sống không xảy ra ngẫu nhiên mà xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố bên trong và bên ngoài. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:

Quá trình lão hóa tự nhiên: Theo thời gian, sụn khớp và các đốt sống dần bị bào mòn và suy yếu, khiến khả năng bảo vệ và nâng đỡ của cột sống giảm đi. Đây là một phần của quá trình lão hóa tự nhiên ở cơ thể.
Thói quen sinh hoạt không lành mạnh: Tư thế ngồi không đúng cách, thường xuyên ngồi lâu, hoặc ít vận động làm gia tăng áp lực lên các đốt sống, đặc biệt là vùng cổ và thắt lưng.
Tổn thương hoặc chấn thương: Những tổn thương cột sống trong quá khứ, dù là nhẹ, cũng có thể để lại hậu quả lâu dài, làm suy yếu cấu trúc và đẩy nhanh quá trình thoái hóa.
Yếu tố nghề nghiệp: Những công việc yêu cầu mang vác nặng, cúi nhiều hoặc đứng lâu thường gây áp lực lên cột sống, khiến cột sống bị tổn thương theo thời gian.
Béo phì hoặc thừa cân: Trọng lượng cơ thể lớn làm tăng áp lực lên cột sống, khiến các đĩa đệm và sụn khớp nhanh chóng bị hao mòn.
Thiếu dưỡng chất: Chế độ dinh dưỡng không cân đối, đặc biệt là thiếu canxi và vitamin D, làm giảm sức bền của xương và sụn khớp, khiến chúng dễ thoái hóa hơn.
Yếu tố di truyền: Một số người có tiền sử gia đình bị các bệnh về cột sống có nguy cơ cao hơn do các yếu tố di truyền liên quan đến cấu trúc xương và sụn.

Đối tượng dễ mắc thoái hóa cột sống

Không phải ai cũng có nguy cơ mắc thoái hóa cột sống ở mức độ cao, nhưng một số nhóm đối tượng có khả năng dễ bị ảnh hưởng hơn. Những đối tượng này bao gồm:

Người cao tuổi: Đây là nhóm đối tượng có tỷ lệ mắc thoái hóa cột sống cao nhất do sự lão hóa tự nhiên của cơ thể và sự suy giảm chức năng của hệ xương khớp.
Người làm việc văn phòng: Do thói quen ngồi lâu một chỗ, ít vận động và sử dụng máy tính liên tục, nhóm đối tượng này thường gặp các vấn đề về cột sống, đặc biệt ở vùng cổ và thắt lưng.
Lao động nặng nhọc: Những người làm các công việc đòi hỏi phải khuân vác thường xuyên hoặc làm việc trong tư thế sai lệch có nguy cơ cao mắc thoái hóa cột sống.
Người bị béo phì: Trọng lượng cơ thể lớn tạo ra áp lực liên tục lên cột sống, dẫn đến thoái hóa nhanh hơn bình thường.
Phụ nữ sau mãn kinh: Hormone thay đổi sau mãn kinh làm giảm mật độ xương, khiến cột sống dễ bị thoái hóa.
Người có lối sống ít vận động: Việc không thường xuyên vận động làm giảm lưu thông máu đến các khớp và đĩa đệm, khiến chúng suy yếu và thoái hóa nhanh hơn.
Người có tiền sử chấn thương cột sống: Các tổn thương trước đó làm cột sống suy yếu, dễ bị thoái hóa trong tương lai.

Biến chứng nguy hiểm của thoái hóa cột sống

Thoái hóa cột sống không chỉ gây đau đớn và khó chịu mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Các biến chứng phổ biến bao gồm:

Chèn ép dây thần kinh: Thoái hóa cột sống có thể gây hẹp ống sống, làm chèn ép các dây thần kinh. Điều này dẫn đến đau lan tỏa, tê bì hoặc yếu cơ ở tay và chân, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động.
Đau mãn tính: Cơn đau có thể kéo dài dai dẳng, không thuyên giảm dù đã nghỉ ngơi, ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ và làm giảm năng suất lao động.
Teo cơ: Khi các dây thần kinh bị chèn ép lâu ngày, tín hiệu thần kinh không được truyền đầy đủ, dẫn đến giảm chức năng cơ bắp và có thể gây teo cơ ở các vùng liên quan.
Hạn chế vận động: Sự tổn thương và cứng khớp ở cột sống khiến người bệnh gặp khó khăn trong các hoạt động hàng ngày như cúi, xoay người hoặc mang vác nhẹ.
Rối loạn chức năng các cơ quan: Thoái hóa cột sống vùng cổ hoặc thắt lưng có thể ảnh hưởng đến hoạt động của các cơ quan nội tạng, chẳng hạn như đau thắt ngực hoặc rối loạn tiêu hóa.
Biến dạng cột sống: Nếu không được kiểm soát, thoái hóa có thể dẫn đến biến dạng cột sống, gây cong vẹo, ảnh hưởng lớn đến dáng đi và hình thể.

Phương pháp chẩn đoán thoái hóa cột sống

Việc chẩn đoán thoái hóa cột sống là bước quan trọng để xác định mức độ tổn thương và xây dựng phương án điều trị phù hợp. Quy trình chẩn đoán thường bao gồm:

Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra các dấu hiệu như đau, cứng khớp, khả năng vận động và cảm giác ở các vùng liên quan. Các câu hỏi về tiền sử bệnh, thói quen sinh hoạt cũng được thu thập để đánh giá nguy cơ.
Chẩn đoán hình ảnh: Các phương pháp như chụp X-quang, chụp cộng hưởng từ hoặc CT scan được sử dụng để quan sát rõ ràng cấu trúc cột sống, bao gồm các đốt sống, đĩa đệm và dây thần kinh.
Kiểm tra thần kinh: Với trường hợp nghi ngờ có chèn ép dây thần kinh, bác sĩ có thể thực hiện các bài kiểm tra cảm giác và sức mạnh cơ để đánh giá tổn thương thần kinh.
Xét nghiệm cận lâm sàng: Một số trường hợp có thể yêu cầu xét nghiệm máu để loại trừ các bệnh lý khác, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp hoặc các rối loạn tự miễn.
Đo mật độ xương: Đối với các bệnh nhân lớn tuổi hoặc có nguy cơ loãng xương, phương pháp đo mật độ xương có thể được chỉ định để đánh giá sức khỏe hệ xương.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi bị thoái hóa cột sống

Thoái hóa cột sống có thể bắt đầu với các triệu chứng nhẹ, nhưng nếu không được quan tâm đúng mức, bệnh có thể tiến triển và gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Dưới đây là những trường hợp bạn nên đến gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị:

Cơn đau kéo dài không giảm: Khi các cơn đau ở vùng cột sống kéo dài và không cải thiện dù đã nghỉ ngơi hoặc sử dụng thuốc giảm đau, đây có thể là dấu hiệu của tổn thương nghiêm trọng.
Tê bì hoặc yếu cơ: Cảm giác tê bì, ngứa râm ran hoặc yếu cơ ở tay và chân có thể cho thấy dây thần kinh đã bị chèn ép, cần được can thiệp y tế sớm.
Hạn chế vận động nghiêm trọng: Nếu việc cúi, xoay người hoặc thực hiện các hoạt động hàng ngày trở nên khó khăn, đây là dấu hiệu cho thấy thoái hóa đang ảnh hưởng đến chức năng cột sống.
Mất kiểm soát cơ vòng: Một số trường hợp thoái hóa nghiêm trọng có thể dẫn đến rối loạn chức năng bàng quang hoặc ruột, yêu cầu phải gặp bác sĩ ngay lập tức.
Biến dạng cột sống: Khi bạn nhận thấy cột sống bị cong, lệch hoặc có hình dạng bất thường, cần được kiểm tra để tránh các biến chứng lâu dài.
Khi đã áp dụng điều trị nhưng không hiệu quả: Nếu các biện pháp như nghỉ ngơi, vật lý trị liệu hoặc dùng thuốc không mang lại hiệu quả, việc gặp bác sĩ để đánh giá lại tình trạng là rất cần thiết.

Cách phòng ngừa thoái hóa cột sống hiệu quả

Mặc dù thoái hóa cột sống là một phần của quá trình lão hóa tự nhiên, nhưng bạn hoàn toàn có thể làm chậm tiến trình này bằng cách thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:

Duy trì tư thế đúng: Hãy chú ý đến tư thế khi ngồi, đứng hoặc mang vác vật nặng. Tư thế đúng không chỉ giảm áp lực lên cột sống mà còn giúp duy trì cấu trúc cơ xương khỏe mạnh.
Tăng cường vận động: Thường xuyên tập luyện các bài tập giúp cải thiện độ linh hoạt và sức mạnh của cột sống. Yoga, bơi lội hoặc các bài tập nhẹ nhàng là lựa chọn tốt để bảo vệ cột sống.
Kiểm soát cân nặng: Duy trì trọng lượng cơ thể hợp lý để giảm áp lực lên các đốt sống, đặc biệt ở vùng thắt lưng và đầu gối.
Chế độ dinh dưỡng cân đối: Bổ sung đầy đủ canxi, vitamin D và các dưỡng chất cần thiết để duy trì mật độ xương và sức khỏe sụn khớp.
Tránh mang vác quá sức: Hạn chế các hoạt động đòi hỏi mang vác nặng hoặc cúi nhiều, để giảm nguy cơ tổn thương cột sống.
Điều chỉnh thói quen làm việc: Nếu công việc yêu cầu ngồi lâu hoặc đứng lâu, hãy thay đổi tư thế thường xuyên, đứng dậy đi lại hoặc tập các bài tập nhỏ giúp giãn cơ.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Việc thăm khám định kỳ không chỉ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu thoái hóa mà còn là cơ hội để nhận được những lời khuyên hữu ích từ bác sĩ.
Tránh chấn thương: Bảo vệ cột sống bằng cách sử dụng đồ bảo hộ khi tham gia các hoạt động có nguy cơ chấn thương, chẳng hạn như chơi thể thao hoặc lao động tay chân.

Phương pháp điều trị thoái hóa cột sống

Điều trị thoái hóa cột sống cần kết hợp nhiều phương pháp khác nhau nhằm giảm triệu chứng, cải thiện chức năng cột sống và ngăn ngừa các biến chứng. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến được áp dụng trong y học hiện đại và y học cổ truyền.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Việc sử dụng thuốc Tây y giúp giảm đau, kháng viêm và hỗ trợ kiểm soát triệu chứng hiệu quả. Các nhóm thuốc dưới đây thường được chỉ định:

Thuốc giảm đau: Các loại thuốc như Paracetamol được sử dụng để làm dịu các cơn đau từ nhẹ đến trung bình. Thuốc này giúp bệnh nhân dễ dàng thực hiện các hoạt động sinh hoạt hàng ngày hơn.
Thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs): Nhóm thuốc này, như Ibuprofen hoặc Diclofenac, có tác dụng giảm sưng, giảm đau và kháng viêm hiệu quả. Tuy nhiên, cần sử dụng đúng chỉ định để tránh tác dụng phụ lên dạ dày.
Thuốc giãn cơ: Những trường hợp co cứng cơ vùng cột sống có thể được bác sĩ kê thuốc giãn cơ như Mydocalm để giảm co thắt và cải thiện sự linh hoạt.
Thuốc tiêm tại chỗ: Đối với các trường hợp đau nặng, bác sĩ có thể chỉ định tiêm corticosteroid như Hydrocortisone để giảm nhanh triệu chứng viêm và đau.

Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng

Các liệu pháp vật lý trị liệu được sử dụng rộng rãi trong điều trị thoái hóa cột sống, với mục tiêu tăng cường độ linh hoạt và sức mạnh cơ bắp:

Liệu pháp kéo giãn cột sống: Kỹ thuật này giúp giảm áp lực lên các đĩa đệm và dây thần kinh, từ đó giảm đau và cải thiện chức năng vận động.
Các bài tập vận động nhẹ nhàng: Những bài tập như yoga, Pilates, hoặc bơi lội được thiết kế để tăng cường sự linh hoạt và hỗ trợ cột sống.
Sử dụng nhiệt và siêu âm trị liệu: Các phương pháp này giúp cải thiện tuần hoàn máu, giảm cứng khớp và tăng cường khả năng phục hồi của mô mềm.

Điều trị bằng y học cổ truyền

Y học cổ truyền không chỉ tập trung vào triệu chứng mà còn điều trị tận gốc bằng cách cân bằng khí huyết và điều hòa cơ thể:

Châm cứu: Phương pháp này kích thích các huyệt đạo trên cơ thể, giúp giảm đau và cải thiện tuần hoàn máu ở vùng cột sống bị thoái hóa.
Xoa bóp và bấm huyệt: Các kỹ thuật này giúp thư giãn cơ bắp, cải thiện lưu thông khí huyết và giảm các cơn đau mãn tính.
Sử dụng các bài thuốc Đông y: Các thảo dược như ngưu tất, thiên niên kiện hoặc lá lốt thường được kết hợp để giảm đau và tăng cường sức khỏe xương khớp.

Phẫu thuật can thiệp

Khi các phương pháp điều trị bảo tồn không mang lại hiệu quả hoặc bệnh đã tiến triển đến giai đoạn nặng, phẫu thuật có thể được chỉ định:

Phẫu thuật giải ép dây thần kinh: Bác sĩ sẽ loại bỏ các phần thoái hóa hoặc gai xương chèn ép lên dây thần kinh để giảm đau và cải thiện chức năng vận động.
Hàn xương: Phương pháp này được sử dụng để cố định các đốt sống bị thoái hóa nặng, giúp giảm đau và ngăn ngừa biến dạng cột sống.

Thoái hóa cột sống không phải là dấu chấm hết cho sức khỏe nếu được điều trị đúng cách và kịp thời. Sự kết hợp giữa y học hiện đại và cổ truyền mang đến hiệu quả toàn diện, giúp người bệnh kiểm soát tốt tình trạng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Việc chủ động tìm hiểu và áp dụng các phương pháp điều trị phù hợp là chìa khóa để bảo vệ cột sống khỏe mạnh lâu dài.